Onkologia

Rak wątrobowokomórkowy a cukrzyca

lek. Mateusz Chapuła

dr hab. n. med. Michał Kukla

dr hab. n. med. Marek Waluga

Klinika Gastroenterologii i Hepatologii, Śląski Uniwersytet Medyczny w Katowicach

Adres do korespondencji: dr hab. n. med. Michał Kukla, Klinika Gastroenterologii i Hepatologii, Śląski Uniwersytet Medyczny, ul. Medyków 14, 40-752 Katowice

  • Zwiększona częstość występowania niektórych nowotworów u chorych na cukrzycę typu 2 jest skutkiem insulinooporności powodującej hiperinsulinizm i hiperglikemię
  • Głównymi czynnikami ryzyka rozwoju HCC w przebiegu cukrzycy są: czas trwania cukrzycy, poziom insulinooporności, hiperglikemia, dysbioza i otyłość
  • Stosowanie metforminy istotnie zmniejsza ryzyko nowotworów lub śmiertelności z ich powodów w porównaniu z innymi terapiami redukującymi stężenie glukozy

Według najnowszych danych World Health Organization (WHO) na świecie na cukrzycę choruje około 422 mln osób i liczba ta wciąż rośnie. Dla porównania: w 1980 r. chorych na cukrzycę było 108 mln. Rozpowszechnienie cukrzycy w populacji Polski sięga 9,5%. Wraz ze wzrostem liczby osób z nadwagą lub otyłością zwiększa się częstość występowania cukrzycy w społeczeństwie. Wśród chorych na cukrzycę osoby z nadmierną masą ciała stanowią ponad 80%. Występowanie cukrzycy i otyłości ściśle wiąże się z zespołem metabolicznym, u którego podstawy leży insulinooporność (IR – insulin resistance). Cukrzyca nie tylko niekorzystnie wpływa na zdrowie, lecz także stanowi samodzielny czynnik ryzyka rozwoju niektórych nowotworów. Największe względne ryzyko dotyczy rozwoju raka wątrobowokomórkowego (pierwotnego raka wątroby; HCC – hepatocellular carcinoma), trzustki, endometrium, okrężnicy i odbytnicy, piersi oraz pęcherza moczowego1. Względne ryzyko zachorowania na raka u osób chorych na cukrzycę typu 2 (T2DM – type 2 diabetes mellitus) w przypadku kobiet jest największe dla nowotworów endometrium (ryzyko względne [RR – relative risk] wynosi 1,97), a w przypadku mężczyzn dla HCC (RR 2,43)2.

Epidemiologia

Rak wątroby jest piątym najczęściej występującym nowotworem i drugą przyczyną umieralności z powodu nowotworów na świecie3. Częstość występowania HCC, który stanowi przeważającą formę raka wątroby (ponad 80% przypadków), wzrasta wraz z wiekiem i jest około trzech razy większa wśród mężczyzn niż kobiet4. Szacuje się, że liczba zachorowań na świecie wynosi około 750 000 rocznie i stale wzrasta. Około 80% zachorowań występuje w Afryce i Azji Południowo-Wschodniej. Według oficjalnych raportów w Polsce nowotwór ten pojawia się u 2000-3000 chorych rocznie, niemniej jest to liczba niedoszacowana5. Nowotwór rozpoznawany jest najczęściej pomiędzy 55 a 64 r.ż. Mediana wieku rozpoznania wynosi 63 lata, a śmierci z powodu tego nowotworu 67 lat.

Czynniki ryzyka rozwoju pierwotnego raka wątroby

Na rozwój HCC wpływa wiele czynników, zarówno genetycznych, jak i środowiskowych. Głównym czynnikiem ryzyka wystąpienia HCC jest rozwój zaawansowanego włóknienia i marskości wątroby. Występuje ona u 80-90% chorych z tym nowotworem. Przeważająca li...

Pełna wersja artykułu omawia następujące zagadnienia:

Choroby nowotworowe u chorych na cukrzycę typu 2

Już w połowie XX w. znane były wyniki badań wskazujące na zwiększoną częstość występowania niektórych nowotworów u chorych na cukrzycę typu 2. Jednak [...]

Związek pomiędzy cukrzycą typu 2 a rozwojem raka wątrobowokomórkowego

Epidemia otyłości powoduje znaczący procentowy wzrost występowania cukrzycy w społeczeństwie. W jednym z amerykańskich badań wykazano, że cukrzyca typu 2 przyczynia się do znacznego [...]

Czynniki wpływające na ryzyko rozwoju raka wątrobowokomórkowego u pacjentów z cukrzycą

Do głównych czynników wpływających na ryzyko rozwoju HCC u pacjentów z cukrzycą typu 2, które zostaną omówione poniżej, należą:

Czas trwania cukrzycy

W prospektywnym badaniu kohortowym opublikowanym w 2017 r., które obejmowało grupę 170 000 osób obserwowanych przez 32 lata, stwierdzono, że w porównaniu z osobami niechorującymi [...]

Różny poziom kontroli metabolicznej (poziom insulinooporności)

Insulinooporność definiuje się jako zwiększone zapotrzebowanie na insulinę w celu utrzymania prawidłowej funkcji metabolicznej, co powoduje kompensacyjny rozwój hiperinsulinemii. Jak wspomniano powyżej, [...]

Leki stosowane w terapii cukrzycy i ich znaczenie dla procesu onkogenezy

Metformina jest najczęściej stosowanym lekiem u chorych na cukrzycę typu 2. Chociaż mechanizm działania metforminy w cukrzycy jest tylko częściowo zrozumiały, leczenie zmniejsza [...]

Hiperglikemia

Hiperglikemia jest charakterystyczną cechą cukrzycy. Komórki nowotworowe produkują adenozynotrifosforan (ATP) poprzez glikolizę beztlenową. W warunkach tlenowych produkcja cytoplazmatycznego ATP poprzez glikolizę beztlenową [...]

Dysbioza

Wiele dowodów wskazywało, że mikrobiota jelitowa jest również zaangażowana w rozwój chorób wątroby, w tym HCC. Wpływ ten przejawia się w szczególności przez zwiększenie [...]

Otyłość

Otyłość rozumiana jako wskaźnik masy ciała (BMI – body mass index) >30 kg/m2 prowadzi do powstania wielu zaburzeń metabolicznych, w tym insulinooporności [...]

Podsumowanie

Z roku na rok na świecie wzrasta liczba otyłych, a co za tym idzie – chorych na cukrzycę typu 2, NAFLD/NASH i inne zaburzenia [...]
Do góry