Diagnostyka laboratoryjna
Diagnostyka laboratoryjna w sepsie
lek. Karol Osłowski
dr n. med. Marcin Wełnicki
- Sepsa – zagrażająca życiu dysfunkcja narządowa spowodowana zaburzoną odpowiedzią ustroju na zakażenie
- Przedstawienie metod diagnostyki laboratoryjnej sepsy w świetle najnowszego, trzeciego konsensusu dotyczącego tej dysfunkcji – SEPSIS-3
- Skala Sequential Organ Failure Assessment (SOFA) – główne narzędzie służące do oszacowania stopnia uszkodzenia narządów w przebiegu sepsy
Termin „sepsa” (łac. sepsis) po raz pierwszy pojawił się już w starożytności i oznaczał proces gnicia materii organicznej. Według aktualnej definicji, zaproponowanej w 2016 r. przez specjalistów Society of Critical Care Medicine oraz European Society of Intensive Care Medicine, sepsa jest zagrażającą życiu dysfunkcją narządową spowodowaną zaburzoną odpowiedzią ustroju na zakażenie1. Konsensus znany powszechnie jako SEPSIS-3 zaleca, aby do oszacowania stopnia uszkodzenia narządów stosować skalę Sequential Organ Failure Assessment (SOFA) pozwalającą na ocenę następujących zmiennych:
• przytomność pacjenta
• efektywność wentylacji
• liczba płytek krwi
• średnie wartości ciśnienia tętniczego
• stopień wydolności nerek i wątroby.
Autorzy aktualnych wytycznych zalecają zastosowanie wstępnej oceny za pomocą uproszczonej skali SOFA (qSOFA – quick SOFA)1. Narzędzie to bazuje na ocenie klinicznej – stwierdzenie przynajmniej 2 spośród 3 nieprawidłowości (tab. 1) powinno implikować pełną ocenę pacjenta za pomocą skali SOFA (schemat diagnostyczny – ryc. 1). W przypadku potwierdzonej lub nawet jedynie podejrzewanej infekcji pozwala ona szybko rozpoznać sepsę. Autorzy nowych wytycznych zaproponowali tym samym odejście od stosowanej dotychczas skali Systemic Inflammatory Reaction Syndrome (SIRS; zespołu uogólnionej reakcji zapalnej) – jej czułość i swoistość w praktyce okazały się zbyt niskie, a moc dyskryminacyjna – zbyt mała. Zrezygnowano również z terminu „ciężka sepsa” (severe sepsis) jako wprowadzającego zbędne komplikacje w nomenklaturze przy braku klinicznych korzyści1,2.
Zmieniła się wreszcie definicja wstrząsu septycznego, który można rozpoznać, jeśli mimo właściwej resuscytacji płynowej utrzymuje się hipotensja wymagająca zastosowania leków obkurczających naczynia krwionośne do utrzymania średniego ciśnienia tętniczego (MAP – mean arterial pressure) ≥65 mmHg, a stężenie mleczanu w surowicy przekracza 2 mmol/l (18 mg/dl)1.
Przedstawione w zarysie wytyczne SEPSIS-3 mają dwie podstawowe implikacje w kontekście diagnostyki:
• do rozpoznania sepsy nie jest konieczna identyfikacja drobnoustroju (bakterii, wirusów czy grzybów) odpowiedzialnego za jej wywołanie; już samo podejrzenie infekcji oraz odpowiednia punktacja w skali SOFA (tab. 2) wystarczają do stwierdzenia sep...
