Autoimmunizacja jest zjawiskiem polegającym na występowaniu odpowiedzi układu odpornościowego przeciwko własnym tkankom. Wynika ono ze współdziałania czynników genetycznych, środowiskowych oraz nieprawidłowości układu immunologicznego i prowadzi do powstania chorób autoimmunizacyjnych. Wyrazem reakcji układu odpornościowego jest powstawanie autoprzeciwciał, które mogą być przydatne w diagnostyce, a także ocenie rokowania u chorych. W niniejszej pracy przedstawiono znaczenie czynnika reumatoidalnego, przeciwciał przeciwcytrulinowych oraz przeciwciał przeciwjądrowych w diagnostyce reumatologicznej.

Czynnik reumatoidalny i przeciwciała przeciwcytrulinowe

Czynnik reumatoidalny

Czynnik reumatoidalny (RF – rheumatoid factor) jest przeciwciałem skierowanym przeciwko fragmentowi Fc własnych immunoglobulin. Może występować w różnych klasach, najczęściej w klasie IgM, ale nie ma to znaczenia w praktyce klinicznej¹. Jego rola w patogenezie reumatoidalnego zapalenia stawów (RZS) nie jest jasna, jest on jednak bardzo przydatny jako biomarker, a jego oznaczanie zaleca się w diagnostyce choroby. W obowiązujących kryteriach klasyfikacyjnych American College of Rheumatology/European League Against Rheumatism (ACR/EULAR) 2010, które są pomocne w rozpoznawaniu RZS, uwzględniono oznaczenie zarówno czynnika reumatoidalnego, jak i przeciwciał przeciwcytrulinowych².

Czynnik reumatoidalny stwierdza się u około 70% pacjentów chorych na RZS, a jego występowanie wiąże się z cięższym przebiegiem choroby. Wysokie stężenie czynnika reumatoidalnego koreluje również z ciężkością RZS, obecnością guzków reumatoidalnych i zajęciem narządów wewnętrznych.

Wykrycie czynnika reumatoidalnego w surowicy nie jest jednak wystarczające do rozpoznania RZS z dwóch powodów. Po pierwsze, u około 30% chorych na reumatoidalne zapalenie stawów wynik badania na wykrycie czynnika reumatoidalnego jest negatywny (tzw. seronegatywne RZS), czyli RF u nich nie występuje. Po drugie, czynnik reumatoidalny nie jest swoisty dla RZS i może występować u osób starszych oraz pacjentów z innymi chorobami. Według szacunków czynnik reumatoidalny można wykryć u 10-15% osób zdrowych, a częstość jego występowania rośnie z wiekiem³.