Zmiany i choroby zapalne obserwowane w obrębie błony śluzowej jamy ustnej są częstym problemem klinicznym w praktyce lekarzy i lekarzy dentystów. Przyczyną ich pojawienia się mogą być czynniki infekcyjne (bakteryjne, grzybicze, wirusowe), alergiczne, odczynowe oraz choroby ogólnoustrojowe i idiopatyczne.

W każdym przypadku ostrych i przewlekłych zmian zapalnych na powierzchni błony śluzowej jamy ustnej należy wykluczyć choroby infekcyjne, przewlekłe choroby ogólne, stany przednowotworowe oraz nowotwory¹.

Badanie jamy ustnej może wykazać miejscowe zmiany w obrębie błony śluzowej, zmiany predysponujące do rozwoju neoplazji wewnątrznabłonkowej oraz przyczynić się do wstępnego rozpoznania choroby ogólnoustrojowej, której pierwsze objawy mogą być ograniczone jedynie do tej właśnie lokalizacji. Zmiany o charakterze zapalnym mogą obejmować (tab. 1)²:

• przewlekłe dermatozy (liszaj płaski, pęcherzycę zwykłą, pemfigoid, rumień wysiękowy wielopostaciowy)
• afty nawracające
• zmiany grzybicze
• zmiany wirusowe (m.in. pierwotne opryszczkowe zapalenie jamy ustnej)
• zmiany bakteryjne
• choroby ogólne (choroba Leśniowskiego-Crohna, objawy zaburzeń krwiotwórczych, nowotwory).

Liszaj płaski błony śluzowej jamy ustnej

Do najczęstszych dermatoz obserwowanych w obrębie błony śluzowej jamy ustnej zalicza się liszaj płaski błony śluzowej jamy ustnej (OLP – oral lichen planus) będący przewlekłą chorobą zapalną, której objawy można zaobserwować na skórze i/lub błonie śluzowej jamy ustnej i narządów płciowych. Występuje w populacji ogólnej z częstością 1-2%, częściej u kobiet. W jamie ustnej białym grudkom układającym się w siateczkę lub formy drzewkowate zwykle towarzyszą rumień zapalny oraz dolegliwości bólowe (ryc. 1, 2)³.

Etiologia choroby nie jest dokładnie wyjaśniona, sugeruje się jednak, że u osób podatnych dochodzi do przewlekłej odpowiedzi układu odpornościowego, w której biorą udział limfocyty T, na niepoznany antygen. Często wskazuje się również możliwe powiązanie z infekcją wirusem zapalenia wątroby typu C i przewlekłym zapaleniem wątroby typu C. U pacjentów chorujących na liszaj płaski dużo częściej niż w populacji ogólnej występuje podwyższony poziom stresu, lęku i depresji^4-6.