Wytyczne w praktyce
Sport i wysiłek fizyczny jako przyczyny niekorzystnych zdarzeń sercowo-naczyniowych
dr n. med. Marcin Konopka
prof. dr hab. n. med. Wojciech Braksator
- Czynniki i zmienne wpływające na ryzyko powikłań sercowo-naczyniowych u osób aktywnych fizycznie
- Algorytm American College of Sports Medicine do identyfikacji osób uprawiających sport obciążonych ryzykiem sercowo-naczyniowym
- Zalecenia dotyczące aktywności fizycznej u osób z rozpoznaną chorobą układu krążenia
W 2020 r. na łamach „Circulation” opublikowano wspólne stanowisko trzech amerykańskich towarzystw naukowych: American Heart Association, American College of Sports Medicine oraz American Association of Cardiovascular and Pulmonary Rehabilitation dotyczące korzyści i ryzyka wynikających z uprawiania sportu i podejmowania aktywności fizycznej w odniesieniu do chorób układu krążenia.
Aktywność fizyczna to ruch ciała wywołany skurczem mięśni szkieletowych wymagający wydatku energii większej niż wydatek spoczynkowy. Ruch i wysiłek to jedna z podstawowych strategii niefarmakologicznego leczenia chorób układu krążenia. Wpływ wysiłku na ludzki organizm jest wieloczynnikowy i dotyczy wielu narządów i układów. Właściwie podejmowana aktywność fizyczna przekłada się na wymierne korzyści. Zrównoważona aktywność fizyczna zmniejsza śmiertelność ogólną oraz ryzyko zgonu z powodu chorób układu krążenia. W efekcie dochodzi do wydłużenia średniej życia – jak wskazują niektórzy badacze, osoba ćwicząca regularnie jest w stanie zyskać 7-8 dodatkowych lat życia.
Szeroka promocja zdrowego stylu życia sprawia, że coraz więcej osób decyduje się na uprawianie sportu. Nierzadko jednak wysiłek fizyczny jest podejmowany niewłaściwie i bez odpowiedniego przygotowania (zbyt intensywny, przedłużający się, związany z dużym napięciem emocjonalnym). Brak realnej oceny własnych możliwości, a w niektórych sytuacjach także choroba współistniejąca (m.in. układu krążenia) mogą stanowić zagrożenie dla zdrowia i życia osoby podejmującej aktywność fizyczną.
Ryzyko nagłego zgonu u sportowców
Całkowite ryzyko nagłego zgonu związanego z podejmowaniem aktywności fizycznej i sportem waha się od 0,3 do 2,1 przypadku na 100 000 osób/rok i jest podobne, a nawet niższe niż w populacji ogólnej. Obserwuje się różnice w zależności od wieku, intensywności treningu i płci. Ryzyko u młodych sportowców (<35 r.ż.) jest zdecydowanie niższe (0,3 zdarzenia na 100 000/rok) niż u starszych zawodników (>35 r.ż.; 3 zdarzenia na 100 000/rok). Ponadto ryzyko zgonu jest istotnie większe u ćwiczących mężczyzn (nawet 15-20 razy) niż u aktywnych kobiet (warto zaznaczyć, że ryzyko zgonu w populacji ogólnej jest tylko 2-3 razy większe u mężczyzn niż u kobiet). Dysproporcja w zależności od płci jest najbardziej zaznaczona w grupie osób znajdujących się w przedziale wiekowym 45-55 r.ż. Dodatkowo ryzyko zgonu związanego z aktywnością fizyczną jest około 4,5 razy większe u sportowców wyczynowych niż u osób podejmujących aktywność fizyczną rekreacyjnie.
