Diabetologia
Stopa cukrzycowa
prof. dr hab. n. med. Krzysztof Bojakowski
- Jednym z głównych powikłań cukrzycy jest stopa cukrzycowa – infekcja, owrzodzenie lub uszkodzenie tkanek głębokich stopy
- Patomechanizm jej powstawania jest złożony, związany z uszkodzeniem nerwów, układu kostnego, zaburzeniem odporności, ukrwienia kończyn oraz stanem zapalnym
- Leczenie jest trudne, długotrwałe i kosztowne, a nieskuteczna terapia często prowadzi do amputacji, dlatego istotna jest należyta prewencja i odpowiednio prowadzone badania przesiewowe, które istotnie redukują częstość powikłań
Cukrzyca jest chorobą powszechną, dotyczy około 9% populacji, a częstość jej występowania stale rośnie. Ocenia się, że obecnie na świecie na cukrzycę choruje około 425 mln osób. Jednym z istotniejszych i najczęstszych powikłań cukrzycy jest stopa cukrzycowa obejmująca różne zaburzenia – od niewielkich owrzodzeń przez uszkodzenia skóry aż do rozległych destrukcji kości i masywnego zakażenia w obrębie stopy. Do powstania takich uszkodzeń najbardziej predysponowane są: podeszwa stopy pod głowami kości śródstopia, palce i pięta – miejsca największego nacisku. Według szacunków do rozwoju stopy cukrzycowej dojdzie u 15-25% chorych na cukrzycę. Jednocześnie u 2-4% ogólnej populacji chorych na cukrzycę stwierdza się aktywne owrzodzenie, a około 60% amputacji poprzedzonych jest niegojącym się owrzodzeniem.
Etiopatogeneza
Patogeneza stopy cukrzycowej jest złożona i obejmuje m.in. uszkodzenie przez cukrzycę nerwów, naczyń krwionośnych, kości oraz zaburzenie odporności.
Neuropatia
Symetryczne uszkodzenie nerwów obwodowych (polineuropatia obwodowa) jest jednym z częstszych powikłań cukrzycy, które występuje u co najmniej połowy chorujących na nią osób. Dla obwodowej polineuropatii charakterystyczne są symetryczne zaburzenia czucia w obszarze pończochy–rękawiczki. Głównymi czynnikami ryzyka powstania neuropatii są dłuższy czas trwania cukrzycy oraz gorsza kontrola glikemii. Istnieją również dane wskazujące na jej dodatnią korelację z: otyłością brzuszną, nadciśnieniem tętniczym, hipertriglicerydemią, niskim stężeniem cholesterolu związanego z lipoproteinami wysokiej gęstości, paleniem tytoniu, nadużywaniem alkoholu, wyższym wzrostem i starszym wiekiem chorego. Z powstawaniem polineuropatii cukrzycowej wiązano wiele genów, jednak dotychczas udowodniono taką zależność w odniesieniu do polimorfizmu enzymu konwertującego angiotensynę (ACE – angiotensin converting enzyme) i reduktazy metylenotetrahydrofolianu (MTHFR – methylenetetrahydrofolate reductase). Uszkodzenie dotyczy zwłaszcza nerwów czuciowych i autonomicznych, w późniejszym okresie i mniejszym zakresie także nerwów ruchowych. Polineuropatia jest głównym czynnikiem prowadzącym do powstania stopy cukrzycowej. Ocenia się, że jest to czynnik sprawczy nawet u 85% chorych. Według szacunków obecność istotnej polineuropatii cukrzycowej zwiększa roczne ryzyko rozwoju owrzodzenia stopy do ponad 6%.
