Choroba hemoroidalna jest najczęściej występującym schorzeniem proktologicznym. Stanowi chorobę cywilizacyjną, gdyż do wzrostu zachorowalności na nią niewątpliwie przyczynił się postęp współczesnej cywilizacji (siedzący tryb życia, złe nawyki żywieniowe). Szczyt zachorowań dotyczy pacjentów w pełni aktywnych zawodowo, między 45 a 65 r.ż. Dane epidemiologiczne dotyczące choroby hemoroidalnej są rozbieżne z powodu jej intymnego charakteru (wielu pacjentów nie zgłasza lekarzowi dolegliwości związanych z odbytem), a także z powodu mieszania terminów odnoszących się do zmian proktologicznych. Panujący od lat bałagan w zakresie nomenklatury skłonił autorów do wyjaśnienia we wstępie artykułu podstawowych pojęć dotyczących tej choroby¹:

• Hemoroidy (zamienne pojęcia to guzki krwawnicze, krwawnice) – są to prawidłowe struktury anatomiczne o budowie ciał jamistych, czyli połączeń tętniczo-żylnych. Występują anatomicznie w kanale odbytu każdego człowieka, zarówno dorosłego, jak i dziecka, są też opisywane u płodów ludzkich. Hemoroidy spełniają funkcję uszczelniającą kanał odbytu i w około 30% odpowiadają za trzymanie gazów. Zlokalizowane są w kanale odbytu w tzw. strefie przejściowej, powyżej linii grzebieniastej, w której nie ma unerwienia bólowego, znajdują się tam receptory rozróżniające treść w bańce odbytnicy. Guzki krwawnicze są zbudowane z części naczyniowej, w której podstawową rolę odgrywa wewnętrzny splot hemoroidalny (gałęzie odchodzące od tętnicy odbytniczej górnej i środkowej), oraz z części nienaczyniowej, w skład której wchodzą nabłonek przejściowy, tkanka łączna, elastyczna i kolagenowa oraz mięsień Treitza. Mięsień ten utrzymuje guzki w ich normalnej pozycji, przytwierdzając je do podłoża. Jego rozluźnienie stanowi istotny czynnik patogenetyczny choroby (patrz poniżej: Patofizjologia choroby hemoroidalnej).
• Choroba hemoroidalna – jest to stan patologiczny, w którym występują objawy chorobowe dotyczące hemoroidów. Do najczęstszych z nich należą wypadanie hemoroidów oraz krwawienie świeżą krwią po oddaniu stolca. Stopień wypadania hemoroidów stanowi podstawę klasyfikacji tej choroby. Najpowszechniej stosuje się klasyfikację Golighera dzielącą chorobę na cztery stopnie:
  • I stopień – hemoroidy nie wypadają, są widoczne jedynie w anoskopie, może występować niewielkie krwawienie
  • II stopień – hemoroidy wypadają podczas defekacji, samoistnie się cofają, krwawienia najczęściej są niewielkie
  • III stopień – hemoroidy wypadają podczas parcia w trakcie defekacji, wymagają odprowadzenia ręcznego, krwawienia mogą być większe
  • IV stopień – duże krwawienie, może występować ból, wypadniętych guzków krwawniczych nie można odprowadzić, często współistnieje zakrzepica brzeżna splotów żylnych okołoodbytowych (ryc. 1).