Bóle i obrzęki kończyn dolnych stanowią jedne z najczęstszych dolegliwości w ciąży. Obrzęki nóg występują nawet u 87% ciężarnych¹. Zazwyczaj obejmują one stopy (84%) i kostki (80%), natomiast u 52% kobiet obrzęk widoczny jest na większej części całej kończyny dolnej¹. Poza nogami obrzęki u ciężarnych mogą obejmować także dłonie i twarz. Dolegliwości bólowe kończyn dolnych występują rzadziej, chociaż dotyczą one również niemal połowy kobiet w ciąży. Na bóle w obrębie kończyn dolnych uskarża się 42% ciężarnych¹.

Obrzęki w ciąży

Najczęściej obrzęki stanowią jedną z fizjologicznych konsekwencji zmian adaptacyjnych w układzie krążenia u ciężarnej. Objętość krwi krążącej rośnie już od I trymestru ciąży, w III trymestrze jest ona większa o około 40%. Dominuje zwiększenie objętości osocza (o 1100-1600 ml, co odpowiada 30-50% wzrostowi objętości sprzed ciąży) nad większą produkcją elementów morfotycznych krwi. Obrzęki wynikają również ze zmian w gospodarce hormonalnej w ciąży skutkujących retencją sodu w organizmie. Na zatrzymywanie wody wpływa zwiększona produkcja estrogenów oraz hormonu adrenokortykotropowego (ACTH – adrenocorticotropic hormone). W ciąży dochodzi także do przejściowej hiperkortyzolemii wynikającej z hipertrofii nadnerczy. Zwiększona objętość płynów wewnątrznaczyniowych sprzyja przechodzeniu ich do tkanek kończyn dolnych, których naczynia ulegają rozszerzeniu w związku z nadprodukcją tlenku azotu. Powiększona macica, szczególnie w III trymestrze ciąży, mechanicznie uciska żyłę główną dolną, powodując ograniczenie odpływu krwi z obu żył biodrowych. Ponieważ lewa żyła biodrowa wspólna anatomicznie krzyżuje się z tętnicą biodrową wspólną, która może wywierać na nią dodatkowy ucisk, obrzęki częściej dotyczą lewej kończyny dolnej lub są na niej bardziej nasilone.