Dermatologia

Reakcje fotoalergiczne i fototoksyczne po lekach – problem lekceważony

lek. Agnieszka Gręda

Oddział Dermatologii Dziecięcej, Szpital Dziecięcy im. prof. dr. med. Jana Bogdanowicza w Warszawie

Adres do korespondencji:

lek. Agnieszka Gręda

Oddział Dermatologii Dziecięcej,

Szpital Dziecięcy im. prof. dr. med. J. Bogdanowicza

ul. Niekłańska 4/24, 03-924 Warszawa

  • Fotodermatozy wywołane lekami dzielimy na odczyny fototoksyczne i fotoalergiczne
  • Są to schorzenia skóry różniące się mechanizmem powstawania, obrazem klinicznym i histopatologicznym
  • Staranny wywiad, analiza objawów klinicznych oraz dodatkowe testy pozwalają na ustalenie ostatecznego rozpoznania

Reakcje fototoksyczne i fotoalergiczne mogą być wywołane nie tylko przez kosmetyki i rośliny, lecz także przez leki stosowane ogólnie i miejscowo. Lista leków odpowiedzialnych za występowanie takich zmian jest bardzo długa. Czynnikiem niezbędnym do wywołania tych reakcji jest światło, najczęściej promieniowanie ultrafioletowe (UV)1.

Reakcja polekowa fotoalergiczna

Reakcja polekowa fotoalergiczna jest wywołana działaniem fotoalergenu i promieniowania UVA. Do jej rozwoju niezbędna jest wcześniejsza ekspozycja na alergen. Fotoalergiczne zapalenie skóry spełnia kryteria alergicznego kontaktowego zapalenia skóry. Czasami może być zależne od immunoglobuliny E (IgE) i powodować powstanie kontaktowej pokrzywki fotoalergicznej. Ogólnie fotoalergiczna reakcja polekowa występuje rzadko. Częściej stwierdza się ją u dorosłych, dotyczy osób z każdym fototypem skóry i z każdym jej kolorem.

Interakcja alergenów, tj. leku i promieniowania UV, powoduje powstanie zmodyfikowanej cząsteczki – haptenu, który po związaniu z białkami skóry tworzy fotoalergen. Ta nowa cząsteczka stymuluje odpowiedź immunologiczną. Reakcja immunologiczna zachodzi według mechanizmu IV typu nadwrażliwości (opóźniony)2. Czas od ekspozycji na słońce do wystąpienia zmian skórnych wynosi 24-72 godziny. W miejscach eksponowanych na światło słoneczne pojawiają się zmiany skórne o charakterze wyprysku: rumień, grudki, pęcherzyki, pęcherze, a następnie złuszczanie i tworzenie strupów. Zmiany skórne mogą być wielopostaciowe3. Towarzyszy im mocno nasilony świąd skóry. Nieustalenie odpowiedniego rozpoznania i częsta ekspozycja na alergen mogą doprowadzić do rozwoju przewlekłego fotoalergicznego zapalenia skóry, w którym obserwujemy już zmiany pod postacią lichenifikacji. Zmiany skórne mogą się rozprzestrzeniać poza obręb miejsc naświetlanych. W ustaleniu rozpoznania może pomóc to, że skóra na górnej powiece, pod nosem i pomiędzy wargą dolną a brodą jest zazwyczaj wolna od zmian (tzw. miejsca zacienione).

Reakcja fotoalergiczna w odróżnieniu od reakcji fototoksycznej wymaga więcej niż jednej ekspozycji na uczulający lek4. Do leków najczęściej wywołujących reakcje foto­alergiczne należą: sulfonamidy, chloropromazyna, doustne leki przeciwcukrzycowe, ...

Pełna wersja artykułu omawia następujące zagadnienia:

Reakcja polekowa fototoksyczna

Reakcja polekowa fototoksyczna jest niepożądaną reakcją skórną wywołaną przez równoczesne stosowanie leków doustnie, parenteralnie lub miejscowo oraz przez promieniowanie ultrafioletowe – [...]

Podsumowanie

Jest wiele leków, które mogą wywołać reakcje fototoksyczne lub fotoalergiczne. Osoby, które je przyjmują, powinny unikać słońca i innych źródeł promieniowania UV [...]
Do góry