Zarówno krztusiec, jak i tężec są bakteryjnymi chorobami zakaźnymi, po których przechorowaniu człowiek nie uzyskuje trwałej odporności. Najlepszą metodą zapobiegania rozprzestrzenianiu się tych chorób jest zwiększenie odporności populacji przez czynne uodpornienie szczepionkami przeciw krztuścowi i tężcowi oraz ich powtarzanie w określonych odstępach czasu. Obecnie stosowana jest szczepionka skojarzona przeciw błonicy, tężcowi i krztuścowi (DTP – diphtheria, tetanus, pertussis). Szczepienia zabezpieczają jednak tylko na pewien okres, zwykle kilka lat, i następnie konieczne jest zastosowanie szczepień przypominających. Oprócz obowiązkowych szczepień podstawowych i przypominających są zalecane dodatkowe szczepienia dawkami przypominającymi, między innymi ludzi starszych oraz wybranych grup zawodowych^1,2.

Czynnik etiologiczny i objawy choroby

Krztusiec

Krztusiec (koklusz) jest to ostra choroba zakaźna układu oddechowego, której czynnikiem etiologicznym są Gram(–) bakterie Bordetella pertussis. Chorują na nią przede wszystkim niemowlęta i dzieci <15 lat. Do niedawna uważano, że dorośli są niewrażliwi na to zakażenie, obecnie jednak coraz częściej stwierdza się krztusiec w tej populacji, zwłaszcza wśród osób w starszym wieku.

Rezerwuarem czynnika etiologicznego jest człowiek, a źródłem zakażenia człowiek chory na krztusiec – zarówno z pełnoobjawową, jak i łagodną postacią choroby; może on zakażać nawet przez 4-5 tygodni. Do zakażenia może dojść przez bliski kontakt z chorym (twarzą w twarz w odległości do 1 m) drogą powietrzno-kropelkową, poprzez kichanie, kaszel, mówienie, bezpośredni kontakt z wydzielinami chorego (np. poprzez dzielenie się jedzeniem, używanie tych samych sztućców), przebywanie w zamkniętym pomieszczeniu z chorym (w bliskiej odległości co najmniej przez godzinę). Zakażenia występują najczęściej w warunkach rodzinnych i skupiskach dzieci².

Typowym objawem choroby u niemowląt i dzieci jest napadowy, szczekający kaszel z wydzielaniem lepkiej wydzieliny, natomiast u osób dorosłych przewlekły kaszel. W początkowym okresie zachorowania trudno jest odróżnić krztusiec od innych zakażeń górnych dróg oddechowych, takich jak przeziębienie czy grypa. Zakażenie B. pertussis należy podejrzewać, gdy kaszel utrzymuje się ponad 7 dni i ma charakter napadowy. Im dłużej trwa, tym większe prawdopodobieństwo, że jego przyczyną jest krztusiec².