Wytyczne w praktyce

Postępowanie chirurgiczne w leczeniu ropni i przetok odbytu – wytyczne ASCRS

prof. dr hab. n. med. Piotr Wałęga

III Katedra Chirurgii Ogólnej, Oddział Kliniczny Chirurgii Ogólnej z Onkologią, Uniwersytet Jagielloński – Collegium Medicum w Krakowie

Adres do korespondencji:

prof. dr hab. n. med. Piotr Wałęga

III Katedra Chirurgii Ogólnej, Oddział Kliniczny Chirurgii Ogólnej z Onkologią,

Uniwersytet Jagielloński – Collegium Medicum w Krakowie

ul. Prądnicka 35-37, 31-202 Kraków

  • Omówienie wytycznych American Society of Colon and Rectal Surgeons z 2022 r. dotyczących leczenia ropni i przetok odbytu:
    • dane i badania, które należy uwzględnić przy rozpoznaniu schorzenia
    • metody leczenia nieinwazyjnego i chirurgicznego
    • postępowanie w przypadku wystąpienia zmian w przebiegu choroby Leśniowskiego-Crohna

Przetoki odbytu, mimo że są schorzeniem znanym od stuleci, wciąż budzą wiele dyskusji związanych z relatywnie wysokim odsetkiem nawrotów, a także emocji wywołanych obawą upośledzenia podstawowej funkcji fizjologicznej człowieka, jaką jest kontrola defekacji. Dlatego też tworzone są schematy – modnie zwane algorytmami – postępowania w zależności od stanu klinicznego, objawów, wyników badania przedmiotowego oraz uzupełniających badań obrazowych. Są one opracowywane na podstawie różnych mniej lub bardziej wiarygodnych danych. W piśmiennictwie dostępnych jest też wiele bardzo obiecujących opisów „nowoczesnych małoinwazyjnych metod” leczenia przetok odbytu. Zwykle są to opisy przypadków lub badania obserwacyjne uwzględniające ograniczone grupy chorych, niemniej chętnie akceptowane przez pacjentów, a także lekarzy. W związku z tym zarówno krajowe, jak i międzynarodowe towarzystwa naukowe próbują przedstawić rzetelne wskazówki postępowania na podstawie danych medycyny opartej na faktach (EBM – evidence-based medicine).

Amerykańskie towarzystwo chirurgów kolorektalnych – American Society of Colon and Rectal Surgeons (ASCRS) – na łamach czasopisma „Disease of the Colon and Rectum” opublikowało w 2022 r. kolejny, zaktualizowany artykuł1, którego celem jest pomoc w podjęciu decyzji dotyczącej postępowania u pacjenta z przetoką odbytu na podstawie najlepszych dostępnych danych dowodowych oraz poprzednich wytycznych z 2016 r. Założeniem publikacji praktycznych wytycznych grupy ekspertów ASCRS jest ich rewizja co 5 lat uwzględniająca aktualne dane literaturowe. Przeglądu dostępnej bazy danych (artykuły, lokalne wytyczne i badania anglojęzyczne) od 2015 do 2021 r. dokonano z wykorzystaniem kombinacji słów kluczowych odnoszących się do ropni i przetok odbytu. Finalnie wybrano 269 z 841 publikacji. Wartość badania naukowego oceniano zgodnie z przyjętymi zasadami rekomendacji (Grading of Recommendations Assessment, Development and Evaluation [GRADE]) przedstawionymi w 2006 r. (tab. 1)2.  

Praca jest adresowana do praktykujących chirurgów koloproktologów. Jej autorzy podkreślają zasadność stosowania metod diagnostyczno-terapeutycznych popartych dowodami naukowymi, jednocześnie jednak nie odrzucają możliwości postępowania alternatywnego, dobranego indywidualnie do pacjenta.

Pełna wersja artykułu omawia następujące zagadnienia:

Patomechanizm

Patomechanizm powstania przetoki odbytniczej wydaje się znany. Odkryptowy stan zapalny jest powodowany zaczopowaniem gruczołów odbytowych, szerzy się w tkankach otaczających z utworzeniem mikroropni [...]

Rozpoznanie

Według rekomendacji wstępne rozpoznanie ropnia i przetoki odbytniczej powinno być ustalone na podstawie analizy danych z wywiadu i badania przedmiotowego specyficznego dla schorzenia, z uwzględnieniem [...]

Diagnostyka obrazowa

Rutynowe stosowanie diagnostyki obrazowej w przypadku rozpoznania ropnia czy przetoki odbytu nie jest konieczne. Powinno być jednak rozważone u wybranych pacjentów – z ropniami [...]

Leczenie chirurgiczne

Zgodnie z wytycznymi ASCRS pacjent z rozpoznanym ropniem (ostrym) odbytu powinien być leczony chirurgicznie poprzez nacięcie i drenaż (1C).

Zatyczka i klej fibrynowy

Autorzy wytycznych uznali zatyczkę oraz klej fibrynowy za nieefektywną metodę leczenia przetok odbytu (1B).

Metody małoinwazyjne

Małoinwazyjne techniki z zastosowaniem endoskopowych metod z użyciem lasera są skuteczne, biorąc pod uwagę wyniki krótkoterminowe, ale nie znajdują uzasadnienia w dłuższej obserwacji (2C). [...]

Postępowanie w chorobie Leśniowskiego-Crohna

Typowym postępowaniem w przetokach odbytu w przebiegu choroby Leśniowskiego-Crohna jest leczenie farmakologiczno-chirurgiczne (1B).

Nowości w wytycznych z 2022 r. w porównaniu z dokumentem z 2016 r.

W aktualnych wytycznych ASCRS pojawiły się trzy nowe, nieraportowane w 2016 r. rekomendacje:

Podsumowanie

Jak zaznaczono na wstępie pracy, przedstawione rekomendacje bazują na twardych obiektywnych dowodach naukowych, jednak większość z nich jest umiarkowanej i niskiej jakości. Stanowią [...]

Do góry