Choroby sercowo-naczyniowe są główną przyczyną zgonów i niepełnosprawności na całym świecie, w tym również w Polsce. Stały postęp w identyfikacji czynników związanych z większą zapadalnością na te schorzenia doprowadził do wyodrębnienia nowych predyktorów rozwoju ryzyka sercowo-naczyniowego. Jednym z nich jest stężenie lipoproteiny (a) – Lp(a) – w osoczu. Lp(a) jest aterogenną lipoproteiną będącą subpopulacją cholesterolu LDL, zawierającą jedną apolipoproteinę B – ApoB 100, z którą jest połączona jedna apolipoproteina (a) – Apo(a)¹. Wykazano ścisłą liniową zależność pomiędzy stężeniem Lp(a) a występowaniem chorób sercowo-naczyniowych na podłożu miażdżycy. Zakres wartości stężenia Lp(a) w osoczu u osób dorosłych jest szeroki i wynosi od <0,1 mg/dl do >300 mg/dl (<0,2-750 nmol/l). Stężenie Lp(a) w osoczu w ponad 90% uwarunkowane jest genetycznie¹. Według wytycznych Polskiego Towarzystwa Lipidologicznego i innych towarzystw z 2021 r. wartość optymalna stężenia Lp(a) w osoczu wynosi <30 mg/dl (75 nmol/l)² (tab. 1). U większości osób stężenie Lp(a) w osoczu jest niskie, jednak u około 20% (1 : 5 osób) populacji stwierdza się podwyższone stężenie (>50 mg/dl), i to właśnie ta populacja wymaga szczególnej ochrony, gdyż charakteryzuje się wyższym ryzykiem rozwoju chorób sercowo-naczyniowych na podłożu miażdżycy¹ (ryc. 1). Stężenie Lp(a) w osoczu ustala się zwykle na stałym poziomie około 5 r.ż., czasem może wzrosnąć u młodych dorosłych. Warto zaznaczyć, że stężenie Lp(a) w osoczu jest o 5-10% wyższe u kobiet w porównaniu z mężczyznami. U mężczyzn stężenie Lp(a) w osoczu pozostaje na relatywnie stałym poziomie przez całe życie, u kobiet zaś może wzrosnąć w okresie menopauzy. Jak wyżej wskazano, stężenie Lp(a) w osoczu jest uwarunkowane głównie genetycznie. Istnieją jednak czynniki, które prowadzą do obniżenia lub podwyższenia jej stężenia (tab. 2). 

Stężenie Lp(a) w osoczu wydaje się bardzo dobrym markerem pozwalającym doprecyzować ryzyko sercowo-naczyniowe, szczególnie u pacjentów obarczonych dodatnim wywiadem rodzinnym w kierunku chorób sercowo-naczyniowych lub przedwczesnym ich występowaniem. Z uwagi na to, że stężenie Lp(a) w osoczu pozostaje relatywnie na stałym poziomie przez całe życie, u większości osób wystarczy oznaczyć stężenie Lp(a) raz w życiu. Czyni to ten marker ryzyka sercowo-naczyniowego bardzo praktycznym i opłacalnym. Powinno się go częściej wykorzystywać w codziennej praktyce.