Ze względu na różnorodność czynników etiologicznych, złożoność procesów patofizjologicznych oraz wielość przyczyn wpływających na przebieg leczenia bóle głowy są dla lekarza nieustającym wyzwaniem zarówno diagnostycznym, jak i terapeutycznym. Interdyscyplinarny charakter tego objawu i jego powszechność w populacji sprawiają, że spotykają się z nim zarówno lekarze rodzinni, jak i specjaliści (m.in. neurolog, kardiolog czy ortopeda)¹. Bóle głowy stanowią też częstą przyczynę poszukiwania pomocy w trybie pilnym na szpitalnym oddziale ratunkowym (SOR)².

Ból głowy to heterogenna grupa chorób. Większość stanowią bóle głowy pierwotne o charakterze łagodnym (napięciowy ból głowy, migrena). W populacyjnym, przekrojowym badaniu Hagena i wsp. roczna częstość występowania napięciowego bólu głowy wyniosła 43,1%, a migreny 18,1%³. Część bólów głowy stanowi realne zagrożenie dla zdrowia i życia pacjentów (np. naczyniowe bóle głowy)⁴.

Wywiad nadal stanowi podstawę prawidłowego rozpoznania. Charakter bólu, przebieg i częstość epizodów bólowych, objawy towarzyszące ukierunkowują diagnostykę różnicową. Konieczność pilnego neuroobrazowania dotyczy pacjentów z charakterystycznymi objawami bądź danymi z wywiadu (red flags). W diagnostyce bólów głowy warto podkreślić rolę specjalistycznych konsultacji, nie tylko neurologicznej, lecz także okulistycznej, kardiologicznej, stomatologicznej czy psychiatrycznej.

Podział bólów głowy

Ból głowy to subiektywny i niespecyficzny objaw odczuwany na powierzchni skóry twarzy i/lub we wnętrzu czaszki. Obecnie bóle głowy dzielimy zgodnie z zaleceniami trzeciej edycji International Classification of Headache Disorders (ICHD-3) opracowanej przez International Headache Society (IHS) w 2018 r.⁴ Klasyfikacja ICHD-3 jest zbiorem definicji i kryteriów rozpoznania poszczególnych rodzajów bólów głowy. Stanowi podstawę praktyki klinicznej i badań naukowych. Pierwotne bóle głowy to takie, w których ból głowy i towarzyszące mu objawy są chorobą samą w sobie, czyli ból głowy napięciowy, migrena, klasterowy ból głowy. Osobną grupę pierwotnych bólów głowy stanowią bóle trójdzielno-autonomiczne (TAC – trigeminal autonomic cephalalgias), które mają dwie charakterystyczne wspólne cechy:

• napadowość (z wyjątkiem hemikranii ciągłej)
• wybitną jednostronność bólu wraz z objawami autonomicznymi po tej samej stronie (zaczerwienienie spojówki, łzawienie, wyciek z nosa, obrzęk powieki, pocenie się czoła i twarzy, zwężanie źrenicy, opadnięcie powieki)⁵.