Endokrynologia

Hiperprolaktynemia – przyczyny, diagnostyka i leczenie

dr n. med. Marcin Kałużny1,2

lek. Iga Zendran-Zahorska2

prof. dr hab. n. med. Marek Bolanowski1,2

1Katedra i Klinika Endokrynologii, Diabetologii i Leczenia Izotopami, Uniwersytet Medyczny im. Piastów Śląskich we Wrocławiu

2Klinika Endokrynologii, Diabetologii i Leczenia Izotopami, Uniwersytecki Szpital Kliniczny im. Jana Mikulicza-Radeckiego we Wrocławiu

Adres do korespondencji:

prof. dr hab. n. med. Marek Bolanowski

Katedra i Klinika Endokrynologii, Diabetologii i Leczenia Izotopami,

Uniwersytet Medyczny im. Piastów Śląskich we Wrocławiu

wyb. Ludwika Pasteura 4, 50-367 Wrocław

  • Zaburzenia i sytuacje, w których można stwierdzić hiperprolaktynemię
  • Metody leczenia (farmakoterapia, zabiegi chirurgiczne, radioterapia) w zależności od przyczyny hiperprolaktynemii, zaburzeń współistniejących czy skuteczności terapii
  • Postępowanie u kobiet planujących prokreację lub będących w ciąży

Hiperprolaktynemia jest jednym z najczęściej obserwowanych zaburzeń hormonalnych. Istotne znaczenie praktyczne ma wówczas, gdy prowadzi do określonych objawów klinicznych. Z racji tych objawów największe znaczenie ma u kobiet w wieku rozrodczym, gdyż stanowi przeszkodę w zajściu w ciążę. Drugim istotnym aspektem klinicznym hiperprolaktynemii jest jej występowanie w następstwie obecności gruczolaka przysadki wydzielającego prolaktynę bądź powodującego zaburzenie transmisji dopaminy skutkujące także hiperprolaktynemią. Stwierdzenie hiperprolaktynemii bez towarzyszących objawów nie ma znaczenia klinicznego, może przemawiać za występowaniem nieprawidłowej cząsteczki prolaktyny (makroprolaktyny)1.

Prolaktyna

Prolaktyna (PRL) jest hormonem białkowym o masie 22 kDa, wydzielanym przez komórki laktotropowe przysadki, a także pierwszym zidentyfikowanym hormonem przysadkowym2. Izolacja ludzkiej prolaktyny nastąpiła w 1970 r., co umożliwiło opracowanie testów laboratoryjnych do jej oznaczania, a następnie identyfikacji guzów przysadki wydzielających ten hormon3,4. Jej fizjologiczna funkcja polega na pobudzeniu rozwoju zrazikowo-pęcherzykowej części gruczołu piersiowego, indukcji i podtrzymaniu laktogenezy w czasie ciąży i w okresie laktacji, a także pobudzeniu syntezy progesteronu w ciałku żółtym. Sekrecja prolaktyny jest regulowana przez dopaminę, która wydzielana przez neurony okolicy guza popielatego podwzgórza oraz lejka dociera do przysadki krążeniem wrotnym i, pobudzając receptory dopaminowe typu 2 na kwasochłonnych komórkach przedniego płata przysadki, hamuje sekrecję PRL. Do czynników stymulujących wydzielanie PRL należą estrogeny, hormon uwalniający tyreotropinę (TRH – thyrotropin-releasing hormone) i oksytocyna5.

Hiperprolaktynemią określa się wzrost stężenia PRL >20 ng/ml (>400 mj./l) u kobiet i >15 ng/ml (>300 mj./l) u mężczyzn6. Jest ona zjawiskiem często spotykanym w endokrynologii. Może być spowodowana guzem przysadki wydzielającym prolaktynę, przyjmo...

W przypadku bezobjawowej hiperprolaktynemii należy oznaczyć makroprolaktynę. Prolaktyna krążąca we krwi zazwyczaj występuje w formie monomerycznej, ale u niektórych osób może tworzyć formy polimerowe lub kompleksy z przeciw­ciałami przeciw prolakt...

Pełna wersja artykułu omawia następujące zagadnienia:

Objawy hiperprolaktynemii

Hiperprolaktynemia jest rozpoznawana częściej u kobiet niż u mężczyzn, ale w badaniach autopsyjnych guzy wydzielające prolaktynę stwierdza się u obu płci z podobną częstością. U kobiet najczęściej [...]

Hipogonadyzm w przebiegu hiperprolaktynemii

Większość objawów hiperprolaktynemii jest związana z wtórnym hipogonadyzmem hipogonadotropowym, jakkolwiek mechanizm, w jakim prolaktyna powoduje hipogonadyzm, pozostaje niejasny. Istotną rolę wydają się odgrywać [...]

Leczenie

Zasadniczym sposobem leczenia hiperprolaktynemii jest farmakoterapia preparatami z grupy agonistów receptorów dopaminowych (kabergolina, bromokryptyna, chinagolid). Leczenie chirurgiczne jest stosowane w wyjątkowych sytuacjach ucisku [...]

Monitorowanie leczenia

Monitorowanie farmakoterapii przeprowadza się, wykonując oznaczenia stężenia prolaktyny mniej więcej co 6 miesięcy (chociaż obniżenie stężenia tego hormonu wskazujące na skuteczność [...]

Hiperprolaktynemia w ciąży

W przypadku występowania przed ciążą hiperprolaktynemii bez obecności gruczolaka przysadki leczenie należy odstawić niezwłocznie po stwierdzeniu ciąży. Nie udowodniono negatywnego wpływu leków [...]

Podsumowanie

Hiperprolaktynemia jest stosunkowo częstym zaburzeniem endokrynologicznym, które może występować w przebiegu licznych schorzeń lub być wynikiem stosowanej farmakoterapii. Podwyższone stężenie prolaktyny może [...]
Do góry