Szmer nad sercem jest „niestandardową melodią serca”, która najczęściej oznacza wadę serca lub dysfunkcję mięś­nia lewej komory. Od 1816 r. – momentu zastosowania fonendoskopu – mamy możliwość dokładniejszego spisania tej wyjątkowej partytury. Po badaniu przedmiotowym pacjenta zwykle możemy ustalić rozpoznanie i zastosować konieczne leczenie. Dostęp do badań obrazowych w dzisiejszych czasach precyzuje patologię i ułatwia decyzje terapeutyczne, w tym często zabiegowe. Niemniej mimo olbrzymiego rozwoju nowych metod badania układu krążenia osłuchiwanie serca nie straciło swojego znaczenia, wręcz przeciwnie – wciąż stanowi podstawę diagnostyczną. W praktyce klinicznej każdego dnia zdarzają się sytuacje, kiedy musimy sami, tylko z naszym narzędziem w postaci stetoskopu, podejmować decyzje. Znajomość wszystkich zjawisk osłuchowych nad sercem ułatwia postępowanie, a pacjentowi gwarantuje bezpieczeństwo. Badanie przedmiotowe jest również kluczowe w dalszej fazie obserwacji chorego i w monitorowaniu przebiegu schorzenia.

Szmery nad sercem to dźwięki, to melodia serca

Szmery są spowodowane zaburzeniami prawidłowego przepływu krwi w sercu i wielkich naczyniach. W warunkach prawidłowych krew płynie warstwowo, niemal bezszelestnie. Lokalne zmiany przepływu krwi z laminarnych w burzliwe wywołują drgania, które zostały nazwane szmerami. Szmery to drgania o częstotliwości akustycznej wyższej niż 20 Hz, o głośności nie większej niż 10 dB, są trzy razy cichsze od szeptu. Szmerom czasem towarzyszy mruk, wyczuwalny ręką na powierzchni klatki piersiowej, spowodowany przez wibracje, przypominający mruczącego kota. Membrana stetoskopu przekazuje więcej dźwięku i jest lepsza do osłuchiwania wyższych tonów o dużej częstotliwości, takich jak II ton, oraz szmerów. Membrana tłumi dźwięki niskie. Lejek wykorzystuje się do osłuchiwania III i IV tonu i turkotu rozkurczowego. Pamiętajmy, by lekko przykładać lejek do skóry, tak by nie tworzyć ze skóry dodatkowej membrany tłumiącej drgania o niskiej częstotliwości.