Psychiatria

Trudności w odstawieniu leków przeciwdepresyjnych z grupy SSRI – praktyczne wskazówki

lek. Janusz Sauermann

prof. dr hab. n. med. Hanna Karakuła-Juchnowicz

I Klinika Psychiatrii, Psychoterapii i Wczesnej Interwencji, Uniwersytet Medyczny w Lublinie

Adres do korespondencji:

prof. dr hab. n. med. Hanna Karakuła-Juchnowicz

I Klinika Psychiatrii, Psychoterapii i Wczesnej Interwencji,

Uniwersytet Medyczny w Lublinie

Samodzielny Publiczny Szpital Kliniczny nr 1

ul. Głuska 1, 20-439 Lublin

  • Zespół dyskontynuacji leków przeciwdepresyjnych (ADS) a syndrom odstawienia oraz różnicowanie z innymi stanami
  • Przyczyny i objawy wystąpienia ADS oraz pomocne narzędzia diagnostyczne
  • Czynniki ryzyka i metody postępowania w przypadku rozwoju ADS

Inhibitory wychwytu zwrotnego serotoniny (SSRI – selective serotonin reuptake inhibitors) są jednymi z najczęściej przepisywanych leków w praktyce klinicznej i stanowią terapię pierwszego rzutu w farmakoterapii zaburzeń depresyjnych w przebiegu różnych jednostek chorobowych już od lat 80. ubiegłego wieku. Obserwuje się stale rosnącą tendencję w zakresie przyjmowania leków z tej grupy u osób w różnych przedziałach wiekowych. SSRI są uważane za leki bezpieczne, to jest powodujące niewiele działań niepożądanych, jak również bez potencjału uzależniającego. W ostatnich latach coraz większą uwagę zwraca się jednak na objawy występujące podczas odstawiania leków, tworzące zespół dyskontynuacji leków przeciwdepresyjnych (ADS – antidepressant discontinuation syndrome), opisywany już od lat 90. XX wieku1.

Częstość występowania ADS

Autorzy dotychczas przeprowadzonych badań nad zespołem dyskontynuacji doszli do rozbieżnych wniosków dotyczących częstości jego występowania, natomiast pewne jest, że zjawisko to jest zdecydowanie częstsze, niż można by przypuszczać. Price i wsp. na podstawie zgłaszanych przez pacjentów objawów podali, że ADS występuje z częstością jedynie 0,002 przypadku na 1000 recept na fluoksetynę oraz 0,3 przypadku na 1000 recept na paroksetynę2. Nie potwierdzają tego jednak wyniki licznych badań z podwójnie ślepą próbą z placebo, w których nawet 60% pacjentów odczuwało, z różnym nasileniem, objawy mierzone za pomocą skali Discontinuation-Emergent Signs and Symptoms (DESS), czyli 43-punktowego kwestionariusza zawierającego najczęściej występujące dolegliwości ze wszystkich układów3. Udowodniono, że odstawienie paroksetyny wiąże się ze znacznie większym ryzykiem ADS niż w przypadku innych leków z grupy SSRI, a fluoksetyna wydaje się najbezpieczniejsza w tej grupie3. Dane dotyczące inhibitorów wychwytu zwrotnego serotoniny i noradrenaliny (SNRI – serotonin norepinephrine reuptake inhibitors) są niestety mocno ograniczone i nie pozwalają na stworzenie wystarczająco wiarygodnego porównania.

Czas wystąpienia i długość trwania ADS

Objawy zespołu dyskontynuacji występują najczęściej do 10 dni po nagłym przerwaniu leczenia SSRI. W przypadku leków o krótszym okresie półtrwania, jak paroksetyna, wystarczające może być pominięcie kilku dawek z rzędu4. Objawy trwają przeważnie 2-...

Pełna wersja artykułu omawia następujące zagadnienia:

Częstość występowania ADS

Autorzy dotychczas przeprowadzonych badań nad zespołem dyskontynuacji doszli do rozbieżnych wniosków dotyczących częstości jego występowania, natomiast pewne jest, że zjawisko to [...]

Czas wystąpienia i długość trwania ADS

Objawy zespołu dyskontynuacji występują najczęściej do 10 dni po nagłym przerwaniu leczenia SSRI. W przypadku leków o krótszym okresie półtrwania, jak paroksetyna, wystarczające [...]

Terminologia

Należy podkreślić, że termin „dyskontynuacja” przez wielu specjalistów jest stosowany zamiennie z terminem „syndrom odstawienia”6, jednak przez różnice w definicjach należy zachować ostrożność [...]

Dyskontynuacja, nawrót choroby a efekty z odbicia

Drugim problemem, z którym należy się zmierzyć w praktyce klinicznej, jest odróżnienie zespołu dyskontynuacji od nawrotu choroby. Z powodu podobieństwa obrazu klinicznego obu stanów [...]

Możliwe przyczyny nagłego przerwania terapii SSRI

Możliwych jest wiele przyczyn nagłego przerwania terapii przez pacjenta, które należy brać pod uwagę:

Objawy ADS

Jako że receptory serotoninowe są rozmieszczone w różnych obszarach ludzkiego ciała, zespół dyskontynuacji może się manifestować w rozmaity sposób u poszczególnych pacjentów. W 1998 r. [...]

Różnice pomiędzy poszczególnymi lekami

W związku z występowaniem niewielkich różnic w mechanizmie działania poszczególnych leków z grupy SSRI, a co za tym idzie – odmiennych profili farmakokinetycznych, podjęto próby określenia [...]

Patofizjologia

Głównego mechanizmu patofizjologicznego przyczyniającego się do wystąpienia ADS upatruje się w tzw. down-regulacji receptorów serotoninergicznych oraz transporterów serotoniny, za czym przemawia kilka [...]

Grupy ryzyka ADS

Mimo że każdy pacjent, niezależnie od jednostki chorobowej czy wieku, jest obarczony ryzykiem wystąpienia zespołu dyskontynuacji przy nagłym odstawieniu leków z grupy [...]

Diagnostyka różnicowa

Z uwagi na różnorodność układów, których może dotykać ADS, należy zachować szczególną ostrożność przy diagnozowaniu tego zespołu za pomocą skali DESS. Dolegliwości [...]

Strategie postępowania

Dane dotyczące strategii postępowania zapobiegającego wystąpieniu zespołu dyskontynuacji, a także łagodzenia objawów w przypadku ich rozwoju są w dalszym ciągu ograniczone i niewystarczające. Żadne z głównych [...]

Podsumowanie

Mimo że zespół dyskontynuacji jest zjawiskiem znanym medycynie od dawna, a ponadto częstym i nierzadko uciążliwym dla pacjenta, w dalszym ciągu nie ustalono jednoznacznych [...]
Do góry