W codziennej praktyce klinicznej bardzo często spotykamy pacjentów, którzy zgłaszają się do lekarza w celu interpretacji wykonanych badań laboratoryjnych, w tym morfologii krwi. Jednym z parametrów najczęściej ulegających odchyleniom jest stężenie hemoglobiny (Hb), które może być nieprawidłowo obniżone lub podwyższone. Typowo odchylenia w stężeniu Hb stwierdzamy podczas rutynowej wizyty pacjenta, który zgłasza się z powodu różnorodnych objawów chorobowych, tj. zawrotów głowy, tachykardii, osłabienia, niewyjaśnionych stanów podgorączkowych (w przypadku obniżonego stężenia Hb) oraz bólów i zawrotów głowy, szumów w uszach, parestezji, zaczerwienienia twarzy, zasinienia palców, zaburzeń widzenia (analogicznie w przypadku podwyższonego stężenia Hb). Zarówno jeden, jak i drugi stan wymagają pogłębienia diagnostyki hematologicznej, ponieważ mogą stanowić wykładnik choroby rozrostowej, w przypadku której jest konieczna szybka interwencja, czy też wiązać się z podwyższonym ryzykiem powikłań zakrzepowo-zatorowych.

Pacjent z podwyższonym stężeniem hemoglobiny

Diagnostyka pacjenta z podwyższonymi powyżej normy stężeniami hemoglobiny (kobiety >16,5 g/dl, mężczyźni >18,5 g/dl) powinna obejmować przede wszystkim:

• wywiad chorobowy oraz badanie przedmiotowe – objawy zwiększonej lepkości krwi, poliglobulii objawowej; dobrze byłoby, gdyby pacjent w miarę możliwości dostarczył wszystkie wykonane w niedalekiej przeszłości badania w celu określenia, od jak dawna zgłaszane zaburzenia występują
• kontrolne badanie morfologii krwi + rozmaz krwi obwodowej + poziom retikulocytów
• pogłębioną diagnostykę hematologiczną – badanie molekularne w kierunku mutacji V617F genu JAK2, oznaczenie stężenia erytropoetyny (EPO) w surowicy. U znacznej liczby chorych na podstawie wyników tych badań można ustalić rozpoznanie nawet bez biopsji szpiku. U pozostałych należy wykonać trepanobiopsję szpiku, badanie mutacji genu JAK2 w eksonie 12 i USG jamy brzusznej (w celu oceny wielkości śledziony). U chorych niespełniających kryteriów rozpoznania czerwienicy prawdziwej należy szukać przyczyny czerwienicy wtórnej.

Należy pamiętać, że współistnienie poliglobulii, leukocytozy z granulocytozą, splenomegalii i nadpłytkowości sugeruje podejrzenie czerwienicy prawdziwej. Jako badania dodatkowe wskazuje się pełną diagnostykę hematologiczną, USG jamy brzusznej i serca, konsultację pulmonologiczną i ginekologiczną.