Odwodnienie, według najprostszej definicji, to stan, w którym z organizmu ubywa więcej wody, niż jest do niego dostarczane. Z powodu współwystępowania wielu schorzeń, zmniejszonych rezerw płynowych oraz niepełnosprawności szczególnie są na nie narażeni pacjenci z populacji geriatrycznej, co udowadniają dane statystyczne. W ich przypadku należy zwracać uwagę na występowanie niespecyficznych objawów, m.in.: osłabienia, zawrotów i bólu głowy, suchości błony śluzowej i tachykardii, które mogą być pomocne w diagnostyce odwodnienia. W planowaniu terapii pacjentów geriatrycznych nie jest wskazane trzymanie się sztywnych ram, a jedynie zgodnie z aktualnymi wytycznymi należy dopasowywać odpowiednie leczenie do każdego pacjenta indywidualnie, pamiętając, że osoby starsze powinny przyjmować średnio minimum 1500 ml płynów na dobę. Nie wolno zapominać o istotnej roli profilaktyki w zapobieganiu występowania odwodnienia, dlatego należy edukować pacjentów i ich opiekunów w zakresie odpowiedniego nawadniania.

Rola wody w organizmie

Od dawna wiadomo, że woda jest najważniejszym budulcem ludzkiego organizmu, niezbędnym do zachowania jego prawidłowego funkcjonowania. Przez większość życia stanowi około 60% składu ciała, jednak wraz z wiekiem odsetek ten się obniża i pod koniec życia wynosi zaledwie 40%, przy czym wartości te mogą się różnić w zależności od płci – u kobiet zawartość wody jest zmniejszona, a u mężczyzn zwiększona¹. Rezerwy wodne organizmu (TBW – total body water) można podzielić na płyn wewnątrzkomórkowy (ICF – intracellular fluid) i zewnątrzkomórkowy (ECF – extracellular fluid) (ryc. 1)².

Woda spełnia w organizmie wiele funkcji, takich jak: udział w termoregulacji, stanowienie środowiska reakcji chemicznych, transportowanie substancji, usuwanie produktów przemiany materii, a także amortyzacja wstrząsów³.

Należy pamiętać, że mimo iż człowiek produkuje w czasie procesów metabolicznych średnio 300 ml wody na dobę, nie jest to ilość wystarczająca do właściwego funkcjonowania organizmu. Płyny powinny być w odpowiedniej ilości dostarczane wraz z pożywieniem, a ich pożądana objętość może się różnić w zależności od poziomu aktywności fizycznej danego pacjenta, jego płci, wieku, ilości spożywanego w diecie błonnika, masy ciała, chorób współistniejących, przyjmowanych leków itp. Niewystarczająca ilość przyjmowanych płynów może doprowadzać do groźnych stanów wynikających z zaburzenia homeostazy, w tym do odwodnienia, na które szczególnie są narażeni pacjenci geriatryczni⁴.