Choroby zakaźne
Depresja i inne zaburzenia psychiczne u pacjentów żyjących z HIV
Jaki wpływ na zdrowie psychiczne ma terapia antyretrowirusowa?
dr hab. n. med. Bogusz Aksak-Wąs
- Współistnienie zakażenia HIV i takich chorób psychicznych, jak depresja czy stany lękowe, dodatkowo komplikują czynniki społeczne, np. stygmatyzacja, problemy z samoakceptacją i dyskryminacja ze względu na zakażenie lub orientację seksualną
- Leki antyretrowirusowe redukują poważne zaburzenia neurodegeneracyjne, ale ich oddziaływanie na łagodniejsze postaci zaburzeń neurokognitywnych związanych z HIV wymaga dalszej oceny w badaniach klinicznych
- Nowe metody leczenia, takie jak leki łączone dostępne w jednej tabletce czy długo działające terapie w postaci iniekcji, nie tylko są skuteczne, lecz także poprawiają stosowanie się pacjentów do zaleceń i jakość ich życia
W Polsce żyje niecałe 30 000 osób z potwierdzonym zakażeniem ludzkim wirusem niedoboru odporności (HIV – human immunodeficiency virus), a szacuje się, że kolejne 30 000 może nie być świadomych swojego zakażenia. Na koniec roku 2022 jedynie niewiele ponad 18 000 osób było objętych leczeniem antyretrowirusowym, co stanowi nieco ponad 60% osób z rozpoznanym zakażeniem1. Pomimo niezwykłych postępów w ostatnich latach w zakresie terapii antyretrowirusowej wyzwanie nadal stanowi leczenie chorób współistniejących, w tym tych z zakresu zdrowia psychicznego. W populacji pacjentów zakażonych HIV szczególnie często obserwuje się depresję i inne zaburzenia psychiczne, a sytuację dodatkowo pogarszają czynniki społeczno-kulturowe, takie jak stygmatyzacja, wykluczenie, a w niektórych przypadkach bariery prawne.
Wprowadzenie terapii antyretrowirusowej (ART – antiretroviral therapy) w 1987 roku pod postacią początkowo monoterapii, a od 1996 roku wysoce aktywnej terapii antyretrowirusowej (HAART – highly active antiretroviral therapy) czy później skojarzonej terapii antyretrowirusowej (cART – combined antiretroviral therapy) stanowiło kamień milowy w leczeniu zakażenia HIV, zmieniając obraz choroby ze śmiertelnej na możliwą do opanowania i kontroli chorobę przewlekłą. Z biegiem lat schematy ART ewoluowały pod względem złożoności, skuteczności i tolerancji. Od 2007 r. dostępne są schematy leczenia oparte na jednej tabletce (STR – single-tablet regimen; pierwszy lek łączony zawierał efawirenz, emtrycytabinę i dizoproksyl tenofowiru [EFV/FTC/TDF]), oferujące pacjentom wygodniejszą opcję terapeutyczną i potencjalnie poprawiające ich stosowanie się do zaleceń (adherence). Pomimo tych niezwykłych postępów z około 38 mln osób zakażonych na świecie jedynie niecałe 50% przyjmuje leki antyretrowirusowe, a jeszcze mniej ma dobrze kontrolowaną wiremię.