Zanieczyszczenia środowiska definiuje się jako obecność oraz emisję substancji niepożądanych w każdym stanie skupienia oraz w stężeniach, które zmieniają właściwości otoczenia (powietrze, woda, gleba). Zanieczyszczenia te mogą zmieniać elementy środowiska, a w konsekwencji niekorzystnie wpływać na przyrodę oraz na zdrowie i życie człowieka¹.

World Health Organization (WHO) uważa zanieczyszczenia środowiska za jedną z głównych przyczyn zgonów, którym można zapobiegać. Zanieczyszczone powietrze wpływa znacząco na zwiększenie śmiertelności z powodu nie tylko schorzeń układu oddechowego, układu krążenia, lecz także chorób nowotworowych. Walka ze smogiem, czyli każdą kombinacją zanieczyszczeń powietrza, to jedno z największych wyzwań współczesnego społeczeństwa². Inter­aktywną mapę zanieczyszczeń powietrza można znaleźć pod adresem https://www.iqair.com/us/world-air-quality-report. Jest ona szcze­gólnie cenna, ponieważ w sposób obrazowy pokazuje zanieczyszczenie powietrza na świecie, jak również w poszczególnych krajach, w tym na terytorium Polski.

Potencjalny niekorzystny wpływ zanieczyszczeń powietrza na zdrowie człowieka przedstawiono na rycinie 1. 

Zasadnicze znaczenie dla schorzeń układu oddechowego mają pyły zawieszone, węglowodory aromatyczne, ozon (O₃) i tlenki azotu². Najważniejsze z nich omówiono poniżej.

Pył zawieszony

Pył zawieszony (PM – particulate matter) (PM10, PM2,5) stanowią drobne cząsteczki materii swobodnie unoszące się w powietrzu. Mogą być pochodzenia naturalnego (np. popioły wulkaniczne, pył mineralny, aerozol morski) lub też związane z działalnością człowieka. W obszarach zurbanizowanych dominują pyły zawieszone pochodzące ze spalania paliw kopalnych, zwłaszcza w paleniskach indywidualnych przy niskiej temperaturze spalania oraz z pojazdów z silnikiem Diesla. Powstają one również w wyniku ścierania asfaltu, opon samochodowych i metali, ponadto zalicza się do nich pyły unoszące się z terenów odkrytych bez roślinności.

Depozycja cząstek PM w układzie oddechowym zależy od ich wielkości. Pyły większe niż 10 μm charakteryzują się szybkim tempem opadania, co powoduje, że krótko utrzymują się w powietrzu. Działanie uszkadzające drogi oddechowe wykazują pyły zawieszone PM10 (średnica <10 μm), a w szczególności PM2,5 (średnica <2,5 μm)².