Celem niniejszej publikacji jest przedstawienie aktualnych zasad postępowania diagnostyczno-terapeutycznego w pierwotnych zaburzeniach motoryki przełyku opartych na rekomendacjach towarzystw neurogastroenterologii¹ oraz European Society of Gastrointestinal Endoscopy (ESGE).

Definicja, epidemiologia

Zaburzenia motoryki przełyku stanowią heterogenną grupę jednostek chorobowych będących przyczyną dysfagii definiowanej jako trudności w połykaniu i przechodzeniu pokarmów albo płynów z jamy ustnej do żołądka. Dysfagia może być odczuwana jako uczucie zalegania kęsa za mostkiem, rozpierania, gniecenia w klatce piersiowej, przeszkody w przełyku albo zatrzymywania się pokarmu w czasie przemieszczania się przez przełyk.

Ze względu na etiologię zaburzenia motoryki przełyku dzielimy na pierwotne (mające charakter idiopatyczny) i wtórne (występujące w przebiegu innych chorób). Wśród schorzeń i czynników szczególnie predysponujących do dysfunkcji czynności przełyku należą: układowe choroby tkanki łącznej, choroba refluksowa przełyku (GERD – gastroesophageal reflux disease), eozynofilowe zapalenie przełyku, cukrzyca, miastenia, stosowanie niektórych leków (opioidy oraz leki przeciwpsychotyczne o działaniu cholinolitycznym), a także przebyte zabiegi chirurgiczne w obrębie dolnej części przełyku i żołądka (fundoplikacja sposobem Nissena, zabiegi bariatryczne). U 80% pacjentów z twardziną układową w wyniku waskulopatii, postępującego włóknienia ściany przełyku i dysfunkcji włókien cholinergicznych w obrębie splotu śródmięśniowego Auerbacha dochodzi do rozwoju zaburzeń czynności przełyku pod postacią nieefektywnej motoryki, braku kurczliwości i obniżenia ciśnienia w zwieraczu dolnym. W przypadku bezpośredniego nacieku nowotworowego splotów nerwowych przełyku lub w wyniku efektu paraneoplastycznego może dojść do zaburzeń relaksacji w obrębie jego zwieracza dolnego i rozwoju tzw. achalazji rzekomej (pseudoachalazji).

Pierwotne zaburzenia motoryki przełyku występują stosunkowo rzadko. Szacuje się, że stanowią <5% wszystkich przyczyn dysfagii przełykowej w populacji ogólnej². Warto również zaznaczyć, że w ostatnim czasie z uwagi na powszechne stosowanie wcześniej wspomnianych leków opioidowych obserwuje się wzrost częstości poopioidowych zaburzeń czynności przewodu pokarmowego, w tym również przełyku (OIED – opioid-induced esophageal dysfunction).