Półpasiec (herpes zoster) jest chorobą będącą wynikiem reaktywacji utajonego zakażenia wywołanego wirusem ospy wietrznej (VZV – varicella zoster virus, znanym jako human herpesvirus 3 [HHV3]). Po pierwszym kontakcie z wirusem dochodzi do rozwoju ospy wietrznej.

Po pierwotnym zakażeniu VZV wirus pozostaje w organizmie w postaci nieaktywnej (latentnej), lokalizując się w grzbietowych zwojach nerwowych. Wskutek osłabienia skuteczności mechanizmów obronnych organizmu dochodzi do namnożenia się wirusa i reaktywacji zakażenia. Wirus następnie przemieszcza się wzdłuż włókien nerwowych w kierunku skóry, gdzie wywołuje miejscową reakcję czuciową oraz powstanie wykwitów. Bardzo ważną cechą zmian skórnych w przebiegu półpaśca jest to, że ograniczone są one do zajętego przez wirus dermatomu¹.

Według wielu źródeł literaturowych szacuje się, że w ciągu roku w grupie 1000 Europejczyków u 5 do 10 osób rozwinie się półpasiec. Wskazano, że w ciągu życia u mniej więcej 30% pacjentów wystąpi ta choroba². Półpasiec częściej się rozwija w stanach osłabionej odporności wywołanej przez np. zakażenie HIV, choroby autoimmunologiczne, nowotwory, choroby hematologiczne lub leczenie immunosupresyjne (np. przewlekła glikokortykosteroidoterapia, leczenie przeciwnowotworowe). Częstość zachorowania wzrasta z wiekiem i jest szczególnie wysoka w grupie osób po 50 r.ż. Z tego względu wiek jest uważany za najważniejszy czynnik ryzyka wystąpienia tej choroby³. Kawai i wsp.⁴ w metaanalizie wykazali, że oprócz wieku do zachorowania predysponują rasa kaukaska, płeć żeńska i choroby autoimmunologiczne (m.in. reumatoidalne zapalenie stawów). Zachorowaniu mogą sprzyjać też cukrzyca oraz przewlekła obturacyjna choroba płuc.

Zakaźność

Jedną z głównych obaw pacjentów jest okres zakaźności dla otoczenia. W przeciwieństwie do ospy wietrznej zakażenie się wirusem od pacjenta z półpaścem jest zdecydowanie mniej prawdopodobne. Źródłem zakażenia pozostaje przede wszystkim płyn występujący w wykwitach półpaścowych (pęcherzykach). Pacjent przed wystąpieniem wykwitów lub po ich zaschnięciu (pojawieniu się strupa) nie stanowi zagrożenia dla otoczenia. U pacjentów podatnych na zakażenie wirusem VZV (tj. osób, które w przeszłości nie przebyły ospy wietrznej i nie otrzymały szczepienia przeciwko VZV) kontakt z płynem pochodzącym z pęcherzyków półpaścowych może skutkować rozwojem ospy wietrznej⁵.