W praktyce lekarza rodzinnego zdarzają się przypadki nawracających dolegliwości i objawów o lokalizacji szyjnej. Powiększenie obwodu szyi oraz dolegliwości bólowe wymagają dalszego, systemowego postępowania zarówno diagnostycznego, jak i leczniczego. Jedną z przyczyn mogą być torbiele szyi. W niniejszym artykule przedstawiono mechanizm ich powstawania oraz zaproponowano algorytm diagnostyczno-leczniczy.

Embriologia i anatomia

Torbiele szyi są wrodzonymi wadami rozwojowymi, które powstają w trakcie embriogenezy trzewioczaszki i szyi¹.

Torbiele boczne wywodzą się z pozostałości zarodkowego aparatu skrzelowego, który zawiązuje się w drugim tygodniu życia płodowego, a zanika w szóstym tygodniu ciąży. W jego skład wchodzi sześć łuków skrzelowych, oddzielonych od strony powłok szczelinami skrzelowymi, a od strony jelita głowowego – kieszonkami skrzelowymi (ryc. 1). 

U niższych kręgowców wodnych z łuków skrzelowych rozwijają się skrzela (stąd nazwa struktur). U człowieka w ciągu czterech tygodni ciąży, tj. od trzeciego do szóstego tygodnia, łuki skrzelowe ulegają przekształceniom w ostateczne elementy anatomiczne¹.

Od strony zewnętrznej szczeliny skrzelowe pokryte są ektodermą, łuki zawierają mezodermę, a kieszonki mają wyściółkę z endodermy (ryc. 2). 

Z ektodermy powstają struktury związane z powłokami ciała (np. naskórek). Z mezodermy rozwijają się chrząstki, kości, mięśnie oraz zawiązek pęczka naczyniowo-nerwowego. Z endodermy zawiązują się tkanki gruczołowe, nabłonek przewodu pokarmowego, struktury układu oddechowego oraz ucha środkowego (ryc. 3, 4)^1,2.   

Z ektodermy pierwszej szczeliny skrzelowej rozwija się przewód słuchowy zewnętrzny i naskórek błony bębenkowej. Mezoderma pierwszego łuku skrzelowego przekształca się m.in. w żuchwę, młoteczek, kowadełko, tętnicę szczękową, V nerw czaszkowy (trójdzielny) oraz w środkową warstwę błony bębenkowej. Z endodermy pierwszej kieszonki skrzelowej powstają: trąbka słuchowa Eustachiusza, jama bębenkowa, antrum i komórki wyrostka sutkowatego oraz wewnętrzna warstwa błony bębenkowej^1,2.

Z mezodermy drugiego łuku skrzelowego powstają m.in.: platysma, strzemiączko, nerwy czaszkowe VII (twarzowy) i VIII (część ślimakowa nerwu przedsionkowo-ślimakowego), trzon i rogi mniejsze kości gnykowej. Z trzeciego: tętnica szyjna wewnętrzna, IX...