Rodzaje profilaktyki

Profilaktyka poekspozycyjna to metoda leczenia mająca na celu zapobiegnięcie zakażeniu bądź rozwinięciu infekcji po kontakcie z pacjentem lub materiałem potencjalnie zakaźnym. Najczęściej profilaktykę poekspozycyjną dzieli się ze względu na okoliczności, w jakich doszło do narażenia na styczność z materiałem zakaźnym. Na tej podstawie wyróżnia się:

• profilaktykę zawodową (gdy do ekspozycji doszło w trakcie wykonywania czynności służbowych)
• profilaktykę niezawodową:
  • po ekspozycji seksualnej
  • po wypadku.

Przedmiotem tego opracowania jest profilaktyka po ekspozycjach zawodowych, które następują przede wszystkim u pracowników ochrony zdrowia w trakcie sprawowania opieki nad pacjentem i które najczęściej mają charakter narażenia przez­skórnego lub zachlapania błon śluzowych. Decyzja o rodzaju postępowania poekspozycyjnego jest wypadkową analizy tego, jakie jednostki chorobowe są związane z daną ekspozycją, oceny częstości ich występowania, ryzyka transmisji, statusu serologicznego osoby eksponowanej oraz źródłowej, a także możliwości wykorzystania środków prewencyjnych lub leczniczych i ich dostępności. W dalszych częściach artykułu zostaną omówione wszystkie wymienione zagadnienia.

W związku z charakterem wykonywanego zawodu pracownicy ochrony zdrowia są w sposób szczególny narażeni na zakażenia wirusami krwiopochodnymi – odsetek infekcji wirusem zapalenia wątroby typu B (HBV – hepatitis B virus), wirusem zapalenia wątroby typu C (HCV – hepatitis C virus) i ludzkim wirusem niedoboru odporności (HIV – human immunodeficiency virus) u personelu medycznego wynikających z zawodowej ekspozycji na materiał zakaźny szacuje się na odpowiednio 39%, 37% i 4,4%¹. Według danych amerykańskiego Center for Disease Control and Prevention (CDC) rocznie u pracowników ochrony zdrowia w samych Stanach Zjednoczonych dochodzi do około 385 000 zakłuć, co oznacza ponad 1000 takich zdarzeń na dobę². Z kolei w krajach Unii Europejskiej co roku odnotowuje się ponad milion zakłuć igłą iniekcyjną. Najprawdopodobniej liczba ta jest nadal znacznie niedoszacowana, ponieważ wyniki wielu badań analizujących zgłaszalność przypadków ekspozycji zawodowej wskazują na to, że oficjalnie raportowanych jest zaledwie 70% przypadków ekspozycji zawodowej^2,3. W metaanalizie Cochrane z 2021 roku częstość ekspozycji zawodowych obliczona na podstawie danych z oficjalnych rejestrów szpitalnych wyniosła 43-203 zdarzenia na 1000 pracowników ochrony zdrowia i była wielokrotnie niższa niż częstość wynikająca z anonimowych kwestionariuszy (1800-7000 zdarzeń/1000 pracowników ochrony zdrowia)⁴.