Nadciśnienie tętnicze jest jednym z najważniejszych czynników ryzyka sercowo-naczyniowego. Chorobą tą na całym świecie jest dotkniętych ponad miliard osób. Celem leczenia jest redukcja ryzyka sercowo-naczyniowego poprzez osiągnięcie docelowych wartości ciśnienia tętniczego. W praktyce ograniczeniem skuteczności terapii może być zjawisko hipotensji ortostatycznej (HO). Według definicji HO można rozpoznać, gdy po 3 minutach od przyjęcia pozycji stojącej wartość ciśnienia tętniczego jest niższa o 20 mmHg w przypadku ciśnienia skurczowego lub o 10 mmHg w przypadku ciśnienia rozkurczowego w stosunku do pomiaru wykonanego w pozycji siedzącej lub leżącej. Mimo że HO jest uważana za niepożądane zjawisko stosowania leków hipotensyjnych, występuje ona znacznie częściej u pacjentów z niekontrolowanym nadciśnieniem tętniczym. Wytyczne towarzystw naukowych zalecają badania przesiewowe w kierunku HO u pacjentów zarówno przed rozpoczęciem leczenia hipotensyjnego, jak i przed jego intensyfikacją. W artykule zostaną omówione epidemiologia HO, patofizjologia zjawiska, diagnostyka i sposoby leczenia.

Epidemiologia

Dokładne określenie częstości występowania HO jest trudne z uwagi na różne definicje stosowane w publikacjach naukowych. Szacuje się, że HO dotyka około 10% osób >60 r.ż. Częstość występowania HO rośnie wraz z wiekiem oraz obciążeniem chorobami współistniejącymi. Warto zaznaczyć, że HO stwierdza się u aż 50% starszych pacjentów przebywających w zakładach leczniczych. Hipotensja ortostatyczna występuje częściej u pacjentów z cukrzycą, niewydolnością serca, przewlekłą chorobą nerek, sarkopenią oraz z zespołem kruchości. Istotnym, a mało znanym faktem jest, że HO stanowi niezależny czynnik ryzyka sercowo-naczyniowego. Zwiększa ryzyko rozwoju niewydolności serca, migotania przedsionków oraz choroby niedokrwiennej serca. Co więcej, jest również przyczyną niekorzystnych zdarzeń i powikłań niekardiologicznych: upadków, złamań, otępienia, depresji oraz zespołu kruchości. Należy zwrócić uwagę, że chociaż HO występuje częściej u pacjentów z wyższym ciśnieniem tętniczym, to w tej grupie istnieje także większe ryzyko uzyskania fałszywie dodatniego wyniku testu w kierunku HO. Wynika to z tego, że wyższe ciśnienie tętnicze zwykle oznacza większą jego zmienność, zatem przy wykonywaniu dwóch pomiarów ciśnienia tętniczego można uzyskać wartości o dużej różnicy spełniającej kryteria rozpoznania HO. Ponadto HO występuje częściej u osób, u których stwierdza się nasilony efekt białego fartucha, u pacjentów, u których nie następuje nocny spadek ciśnienia w 24-godzinnym automatycznym całodobowym pomiarze ciśnienia tętniczego (ABPM – ambulatory blood pressure monitoring), czyli z profilem dobowym typu non-dipper, oraz u osób z porannym niedociśnieniem.