Wytyczne w praktyce
Przewlekły ból krzyża – postępowanie terapeutyczne w warunkach POZ
dr n. med. Robert Rupiński
- Omówienie zaleceń World Health Organization (WHO) 2023 dotyczących zachowawczego leczenia przewlekłego pierwotnego bólu okolicy lędźwiowo-krzyżowej kręgosłupa u osób dorosłych w podstawowej opiece zdrowotnej
- metody niefarmakologiczne i farmakologiczne wraz z oceną siły rekomendacji
- porównanie dokumentu WHO z innymi zaleceniami
- wartość dokumentu w codziennej praktyce lekarskiej
W 2023 roku ukazały się rekomendacje World Health Organization dotyczące zachowawczego leczenia przewlekłego pierwotnego bólu okolicy lędźwiowo-krzyżowej u dorosłych w podstawowej opiece zdrowotnej („WHO guideline for non-surgical management of chronic primary low back pain in adults in primary and community care settings”)1. Ocenia się, że przewlekłe bóle pleców są obecnie najczęstszą przyczyną niepełnosprawności na świecie. Występują we wszystkich grupach wiekowych, z przewagą osób starszych i kobiet. Do najważniejszych czynników ryzyka bólów krzyża w ogólnej populacji zalicza się:
- niehigieniczny tryb życia
- wiek
- ciężką pracę fizyczną
- otyłość
- palenie papierosów
- czynniki emocjonalne (depresja, stres)2.
W rekomendacjach oceniono potencjalne korzyści (ewentualne szkody) wynikające z zastosowania ustrukturyzowanej edukacji, interwencji fizykalnych i psychologicznych, farmakoterapii oraz terapii wieloskładnikowych w leczeniu zespołów bólowych kręgosłupa lędźwiowo-krzyżowego.
Rekomendacje WHO opierają się bezpośrednio na dowodach naukowych (EBM – evidence based medicine) wynikających z analizy badań klinicznych przeprowadzonych z randomizacją. W przypadku ważnych opcji terapeutycznych, dla których nie przeprowadzono dotychczas badań (lub były one słabej jakości), uwzględniono dobrą praktykę kliniczną przy wysokiej zgodności ekspertów tworzących zalecenia.
Zasadność wprowadzenia nowych zaleceń terapeutycznych w przewlekłym bólu krzyża
Termin „ból krzyża” (BK – ból okolicy lędźwiowo-krzyżowej), czyli lumbago (LBP – low back pain), określa wszystkie dolegliwości bólowe odczuwane w okolicy pomiędzy 12 żebrem a fałdem pośladkowym, z ewentualnym współistniejącym bólem kończyn dolnych3. Bóle mogą występować stale lub mieć charakter nawrotowy. W International Classification of Diseases, 10th Revision (ICD-10) są oznaczone symbolem M54.5 (ból okolicy lędźwiowo-krzyżowej).
Eksperci International Association for the Study of Pain (IASP) w ostatnich latach wprowadzili zmianę w nomenklaturze, zastępując termin „przewlekły nieswoisty ból krzyża” określeniem „pierwotny ból krzyża” (CPLBP – chronic primary low back pain)4...
