Spirometria jest jednym z badań diagnostycznych stosowanych w ocenie funkcji układu oddechowego, szczególnie przydatnym w wykrywaniu i monitorowaniu chorób płuc. Dzięki postępowi technologicznemu współczesne spirometry osiągnęły kieszonkowe rozmiary, co czyni je wygodnymi i wszechstronnymi narzędziami w codziennej praktyce lekarskiej. W opiece koordynowanej realizowanej w ramach podstawowej opieki zdrowotnej (POZ) spirometria stała się szeroko dostępną procedurą, przyczyniając się do efektywniejszej diagnostyki chorób układu oddechowego. Choć sama technika wykonywania spirometrii pozostała niezmieniona, w ostatnich latach wprowadzono istotne aktualizacje w zakresie interpretacji wyników badań czynnościowych. Najnowsze wytyczne, opublikowane w 2022 roku w „European Respiratory Journal”, kładą szczególny nacisk na ocenę prawdopodobieństwa występowania określonych wzorców zaburzeń czynności płuc¹. Nowe podejście umożliwia precyzyjne rozpoznawanie i różnicowanie schorzeń układu oddechowego; jest to istotny krok naprzód w diagnostyce i monitorowaniu pacjentów z chorobami płuc. W artykule zostały przedstawione najnowsze wytyczne dotyczące prawidłowej interpretacji wyników spirometrii na podstawie aktualnych standardów. Omówienie poparte jest przykładami, które pomogą zobrazować praktyczne zastosowanie tych wytycznych oraz ułatwią ich zrozumienie w kontekście rozpoznawania konkretnych wzorców zaburzeń czynności płuc.

Wskazania do wykonania spirometrii

Wskazania diagnostyczne

• Ocena objawów i dolegliwości pacjenta – spirometria jest wskazana w przypadku występowania takich objawów, jak duszność, przewlekły kaszel, świszczący oddech czy obniżona tolerancja wysiłku, a także gdy wyniki innych badań, np. radiologicznych, są nieprawidłowe. Badanie pozwala na wyjaśnienie przyczyn tych objawów, różnicując przyczyny płucne z pozapłucnymi.
• Przesiewowe badanie osób z grupy ryzyka – badanie spirometryczne może być stosowane do wczesnego wykrywania chorób płuc u osób narażonych na takie czynniki ryzyka, jak palenie tytoniu, praca w środowisku o wysokim zapyleniu lub ryzyku ekspozycji na szkodliwe substancje.
• Ocena pacjentów przed operacją – spirometria jest ważnym elementem oceny ryzyka związanego z planowanym zabiegiem chirurgicznym, szczególnie u pacjentów z chorobami płuc (np. przed planowaną resekcją w przypadku choroby nowotworowej). Pozwala określić funkcję oddechową przed leczeniem operacyjnym i przewidzieć ewentualne komplikacje w okresie pooperacyjnym.
• W orzecznictwie – badanie stosuje się do oceny zdolności do pracy w zawodach wymagających sprawności fizycznej (np. służby mundurowe) bądź ustalania stopnia niepełnosprawności.

Wskazania do monitorowania

• Ocena skuteczności terapii – spirometria jest często wykonywana w celu oceny efektywności leczenia, np. w terapii astmy, przewlekłej obturacyjnej choroby płuc (POChP) czy chorób śródmiąższowych płuc.
• Monitorowanie chorób płuc – u pacjentów z chorobami płuc, takimi jak choroby śródmiąższowe lub obturacyjne, spirometria pozwala na regularną ocenę funkcji oddechowej; jest to istotne dla określenia dynamiki schorzenia i ewentualnego nasilenia objawów. Badanie pomaga także w podejmowaniu decyzji terapeutycznych, np. o konieczności intensyfikacji leczenia lub jego modyfikacji.
• Monitorowanie funkcji płuc u osób pracujących w warunkach wysokiego ryzyka – w szczególności u osób narażonych zawodowo na ekspozycję czynników szkodliwych, takich jak pyły czy chemikalia.
• Zbieranie danych do badań epidemiologicznych – spirometria jest również wykorzystywana do badań epidemiologicznych, które mają na celu analizę częstości występowania chorób płuc w różnych populacjach oraz identyfikację czynników ryzyka.

Przeciwwskazania do wykonania spirometrii