ŚWIĄTECZNA DARMOWA DOSTAWA od 20 grudnia do 8 stycznia! Zamówienia złożone w tym okresie wyślemy od 2 stycznia 2025. Sprawdź >
Temat numeru
Zespół ponownego odżywienia
dr n. med. Dagmara Bogdanowska-Charkiewicz
lek. Joanna Herbin
dr hab. n. med. Krzysztof Kurek
- Zespół ponownego odżywienia (RFS) jest potencjalnie śmiertelnym powikłaniem metabolicznym leczenia żywieniowego
- Prawidłowa ocena zapotrzebowania kalorycznego oraz oszacowanie ryzyka RFS są kluczowe dla prawidłowego włączenia żywienia doustnego, enteralnego i/lub parenteralnego
- Szybkie rozpoznanie możliwych objawów RFS i odpowiednie postępowanie diagnostyczno-terapeutyczne umożliwiają zmniejszenie lub ustąpienie objawów i uniknięcie powikłań
Definicja zespołu ponownego odżywienia
Zespołem ponownego odżywienia (RFS – refeeding syndrome) nazywamy szereg zmian zarówno metabolicznych, jak i elektrolitowych występujących u pacjentów, u których po okresie deficytu kalorycznego ponownie wprowadzono lub zwiększono podaż kalorii1.
Efektem są zaburzenia gospodarki węglowodanowej, elektrolitowej (szczególnie hipofosfatemia, hipomagnezemia i hipokaliemia), niedobory witamin (przede wszystkim tiaminy), retencja płynów, a w konsekwencji zaburzenia wielonarządowe mogące doprowadzić do zgonu pacjenta2.
Objawy pojawiają się zazwyczaj od 2 do 5 dni po wprowadzeniu żywienia. Obraz kliniczny może być niespecyficzny i różnić się znacznie w zależności od wyjściowego stanu pacjenta i przyczyny hospitalizacji, jednak wspólną cechą wszystkich przypadków zespołu ponownego odżywienia jest szybkie pogorszenie ogólnego stanu pacjenta pozostające w korelacji czasowej z włączeniem leczenia żywieniowego lub zwiększeniem podaży diety doustnej3,4.
Badania nad RFS
Pierwsze wzmianki o RFS pochodzą z czasów II wojny światowej, kiedy głód i niedożywienie były częstym zjawiskiem. U uwolnionych więźniów, których wcześniej przewlekle głodzono, po uzyskaniu przez nich dostępu do pożywienia stwierdzano pogorszenie stanu ogólnego oraz niespecyficzne objawy prowadzące w ciągu kilku dni do zgonu. W 1944 roku Ancel Keys rozpoczął przełomowe badanie znane jako Minnesota Starvation Experiment. Oceniano w nim skutki długotrwałego głodzenia, a następnie powrotu do żywienia u 36 zdrowych, dorosłych mężczyzn, którzy z powodów ideologicznych odmówili służby wojskowej i zgłosili się na ochotników do uczestnictwa w badaniu. Większość z nich podczas etapu głodzenia doświadczyła poważnego stresu emocjonalnego, objawów depresji, wycofania społecznego, izolacji, spadku koncentracji, spowolnienia metabolizmu, zwolnienia tempa oddychania i tętna oraz obrzęku kończyn. Wyniki tego badania stanowią podwaliny obecnej wiedzy na temat metabolicznych konsekwencji niedostatecznej podaży pożywienia, a tym samym przyczyniają się do zrozumienia patofizjologii RFS3,5.
