W ogólnej populacji zakrzepica żyły wrotnej (PVT – portal vein thrombosis) pojawia się z częstością około 1% i nie zawsze przyczyna tej choroby jest oczywista¹. U chorych z marskością wątroby PVT rozwija się w blisko 10% przypadków, a w 40% jest bezobjawowa². Oprócz marskości wątroby najczęstszymi przyczynami PVT są wrodzone trombofilie, choroby zapalno-infekcyjne jamy brzusznej oraz choroby nowotworowe, głównie mieloproliferacyjne. Wystąpienie PVT powoduje wzrost ciśnienia wrotnego, czasem z niedokrwieniem jelit oraz przejściowym niedokrwieniem wątroby. W marskości wątroby PVT odpowiada za wystąpienie „podwójnego bloku” naczyniowego, co najczęściej wiąże się ze zwiększoną częstością krwawień żylakowych i nasileniem wodobrzusza.

Wczesne rozpoznanie i leczenie PVT ma decydujące zna­czenie dla uniknięcia rozwoju przewlekłej niedrożności żyły wrotnej z powikłaniami nadciśnienia wrotnego. Podstawę leczenia stanowią leki przeciwkrzepliwe, których zasady stosowania są odmienne u chorych z marską i zdrową wątrobą. W niniejszym artykule przedstawiono stan wiedzy na temat diagnostyki objawowych i bezobjawowych przypadków PVT oraz możliwości terapeutycznych u chorych z etiologicznie zróżnicowanymi postaciami tej choroby.

Naczyniowy układ wrotny – aspekty anatomiczne i patofizjologiczne

Żyła wrotna jest dużym naczyniem, o średnicy 11-13 mm. Jej dopływami są żyła śledzionowa i żyły krezkowe, drenujące krew z całego przewodu pokarmowego (poza dolną częścią odbytnicy), ze śledziony i z trzustki. Mniejszymi naczyniami dostarczającymi krew do żyły wrotnej na różnych jej wysokościach są lewa i prawa żyła żołądkowa oraz żyły pęcherzykowe głębokie (tzw. żyły Sappeya). Na minutę przez żyłę wrotną płynie około 2 l krwi (100-130 ml/min/100 g wątroby). Żyła wrotna odpowiada za mniej więcej 75% unaczynienia wątroby, a pozostałą część jej ukrwienia zapewnia tętnica wątrobowa. Przed osiągnięciem wnęki wątroby długość żyły wrotnej wynosi 7-8 cm. Żyła wrotna jest systemem bezzastawkowym, zatem zmiany ciśnienia związane z fazami oddechowymi wpływają na jej średnicę. Pomiaru średnicy żyły wrotnej należy dokonywać na głębokim wdechu, kiedy jest ona największa. Średnice żyły wrotnej powyżej 13 mm oraz żyły krezkowej i śledzionowej powyżej 10 mm sugerują obecność nadciśnienia w układzie wrotnym, jednak prawidłowe wartości nie wykluczają nadciśnienia u osób z dobrze roz­winiętym obocznym krążeniem wrotno-systemowym³. Klinicznie istotne nadciśnienie wrotne definiuje się jako ciśnienie przekraczające 10 mmHg, taka wartość jest bowiem związana z ryzykiem rozwoju wodobrzusza oraz dużych żylaków przełyku⁴.