Andrologia
Undekanonian testosteronu w leczeniu hipogonadyzmu u mężczyzn
dr hab. n. med. Michał Rabijewski, prof. CMKP
Marcin Rabijewski
- Podział hipogonadyzmu i jego podłoże oraz charakterystyczne objawy i wyniki badań laboratoryjnych
- Metody prowadzenia terapii w zależności od postaci hipogonadyzmu, wieku pacjenta i współwystępujących zaburzeń, a także z uwzględnieniem planów dotyczących posiadania potomstwa
- Preparaty testosteronu wykorzystywane w terapii: ich postać, droga podania i dawkowanie
- Działanie undekanonianu testosteronu wykazane w badaniach klinicznych
Testosteron odgrywa istotną rolę w rozwoju i utrzymaniu męskich cech płciowych, wpływa na funkcje seksualne, płodność, metabolizm, skład ciała, masę i siłę mięśni oraz gęstość mineralną kości. Zaburzenia wydzielania lub działania testosteronu są przyczyną opóźnionego dojrzewania płciowego u nastolatków, natomiast u dorosłych mężczyzn obniżają jakość życia i wpływają na ryzyko zaburzeń seksualnych oraz metabolicznych. Przyczynami hipogonadyzmu są wrodzone lub nabyte choroby endokrynologiczne i ogólnoustrojowe, ale może on również być wynikiem choroby otyłościowej lub stylu życia. Podstawą leczenia hipogonadyzmu jest rozpoznanie i leczenie odwracalnych przyczyn (np. redukcja masy tkanki tłuszczowej), a w pozostałych przypadkach terapia zastępcza testosteronem. Jest ona jednak zarezerwowana tylko dla mężczyzn nieplanujących potomstwa, ponieważ hipogonadyzm często objawia się także upośledzeniem produkcji plemników, czyli zaburzeniami płodności, a terapia zastępcza testosteronem może pogłębiać te zaburzenia. Rozpoznanie hipogonadyzmu opiera się na stwierdzeniu obniżonych stężeń testosteronu oraz współwystępujących objawów klinicznych jego niedoboru. Częstość hipogonadyzmu w ogólnej populacji szacuje się na 5-8%.
Hipogonadyzm dzieli się na:
- pierwotny (hipergonadotropowy) – związany z upośledzeniem czynności jąder
- wtórny (hipogonadotropowy) – związany z upośledzoną czynnością układu podwzgórzowo-przysadkowego
- obwodowy – związany z obniżeniem wrażliwości receptorów komórkowych na testosteron
- czynnościowy – spowodowany negatywnym wpływem innych chorób, otyłości, stylu życia i leków oraz związany z wiekiem (do niedawna klasyfikowany jako hipogonadyzm późny).
Hipogonadyzm przybiera bardzo różne postacie kliniczne, a objawy zależą od wieku, w którym doszło do powstania niedomogi hormonalnej jąder. U pacjentów przed okresem dojrzewania dominującym objawem jest brak dojrzewania płciowego lub jego opóźniony przebieg, charakteryzujący się wysokim wzrostem, eunuchoidalną budową ciała, małą masą mięśniową, dużą ilością tkanki tłuszczowej, brakiem lub niepełną mutacją, małymi jądrami i prąciem, brakiem owłosienia typu męskiego oraz często ginekomastią.
