Codzienna doustna podaż preparatu zawierającego liofilizowany lizat bakterii Escherichia coli (OM-89) ma za zadanie zwiększyć produkcję cytokin oraz przeciwciał przeciwko bakteriom E. coli, a tym sposobem zapobiegać nawrotom ZUM.

Dopochwowa terapia estrogenowa

Jest zalecana szczególnie kobietom w wieku pomenopauzalnym, zwiększa ekspresję białek tworzących połączenia komórkowe, przez co uszczelnia błonę śluzową dróg moczowych¹⁰, a także wpływa na wzrost szczepu Lactobacillus spp. we florze bakteryjnej pochwy.

Dopochwowe stosowanie preparatów probiotycznych

Bakterie z grupy Lactobacillus zawarte w probiotykach konkurują z bakteriami uropatogennymi o ich miejsca wiązania, a także produkują substancje przeciwdrobnoustrojowe, takie jak nadtlenek wodoru, kwas mlekowy bądź bakteriocyny. W badaniach najwyższą skuteczność wykazały szczepy L. rhamnosus GR-1, L. reuteri B-54, L. reuteri RC-14, L. casei Shirota i L. crispatus CTV-05¹⁰.

Dopęcherzowe wlewki kwasu hialuronowego z siarczanem chondroityny lub bez niego

Stosowane są w celu odbudowania warstwy glikozaminoglikanów w nabłonku pęcherza moczowego, co zmniejsza jego przepuszczalność, a przy tym redukuje częstość infekcji układu moczowego.

D-mannoza

D-mannoza to cukier prosty, który poprzez związanie się z białkiem FimH na rzęskach uropatogennych bakterii uniemożliwia im adhezję do nabłonka urotelialnego. D-mannoza zdaje się wykazywać działanie ochronne przed nawracającymi ZUM z potencjalnie porównywalną do antybiotyków skutecznością¹¹. Nie ma jednak konkretnych zaleceń dotyczących dawkowania i czasu trwania terapii.

Metenamina (urotropina)

W kwaśnym środowisku moczu metenamina ulega hydrolizie do formaldehydu, który wykazuje działanie bakteriobójcze. Nie powinno się jej stosować z trimetoprimem oraz sulfonamidami z uwagi na ryzyko krystalizacji. Dane sugerują, że ryzyko nawrotu zapalenia pęcherza moczowego w przypadku stosowania metenaminy może być klinicznie podobne do ryzyka występującego w profilaktyce antybiotykowej¹².

Preparaty żurawiny

Występujące w żurawinie proantocyjanidyny utrudniają adhezję bakterii do urotelium, jednak jak dotąd nie przeprowadzono badań, których wyniki jednoznacznie potwierdzałyby skuteczność kliniczną tych preparatów oraz konkretnych zaleceń dotyczących ich dawkowania. Warto podkreślić, że żurawina w formie kandyzowanej nie jest zalecana z uwagi na dużą zawartość cukrów prostych i małą substancji aktywnych.

Antybiotykoterapia profilaktyczna

Z uwagi na narastającą lekooporność patogenów profilaktyka antybiotykowa powinna być zalecana dopiero w przypadku wyczerpania alternatywnych metod zapobiegania nawrotom zakażeń i dotyczyć tylko kobiet spełniających kryteria nawracających ZUM.

Dostępne są dwa schematy profilaktycznej antybiotykoterapii:

• schemat ciągły, polegający na przyjmowaniu małej dawki antybiotyku codziennie lub co drugi dzień
• schemat przerywany, polegający na przyjęciu pojedynczej dawki antybiotyku w razie wystąpienia objawów infekcji lub po stosunku płciowym.

Tabela 2. Antybiotyki stosowane p.o. w profilaktyce nawracających ZUM*

W przypadku kobiet z nawrotami ZUM wyraźnie związanymi z aktywnością seksualną stwierdzono, że pojedyncza dawka antybiotyku po stosunku jest równie skuteczna jak profilaktyka ciągła¹³. Najczęściej stosowane antybiotyki wymieniono w tabeli 2. Dobór antybiotyku powinien się opierać na lokalnie występującej oporności. Standardowy czas trwania farmakoterapii to 3-6 miesięcy, w razie potrzeby i dobrej tolerancji czas ten można bezpiecznie wydłużyć. W przypadku wyboru profilaktyki antybiotykowej należy pamiętać o jej potencjalnych działaniach niepożądanych i poinformować o nich pacjentkę.