Farmakoterapia

Wybroczyny i krwawienie jako działanie niepożądane farmakoterapii

lek. Patryk Rzeczycki

prof. dr hab. n. med. Anna Machoy-Mokrzyńska

prof. dr hab. n. med. Monika Białecka

prof. dr hab. n. med. Marek Droździk

Katedra Farmakologii, Pomorski Uniwersytet Medyczny w Szczecinie

Adres do korespondencji:

prof. dr hab. n. med. Anna Machoy-Mokrzyńska

Katedra Farmakologii, Pomorski Uniwersytet Medyczny w Szczecinie

al. Powstańców Wielkopolskich 72, 70-131 Szczecin

e-mail: farmakol@pum.edu.pl

  • Mechanizmy powstawania wybroczyn i krwawień
  • Najważniejsze interakcje lekowe
  • Aktualne strategie terapeutyczne w leczeniu tego typu powikłań

Wybroczyny i krwawienia stanowią jedno z najczęstszych powikłań farmakoterapii, zwłaszcza w kontekście stosowania leków przeciwkrzepliwych, przeciwpłytkowych, niesteroidowych leków przeciwzapalnych (NLPZ) oraz licznych interakcji lekowych. Zjawisko to wynika z działania leków na mechanizmy krzepnięcia, agregację płytek krwi oraz integralność naczyń krwionośnych. Interakcje farmakokinetyczne i farmakodynamiczne mogą zwiększać ryzyko krwawień i doprowadzić do powikłań o istotnym znaczeniu klinicznym. Warto również wspomnieć o mechanizmach immunologicznych, takich jak trombocytopenia indukowana heparyną (HIT – heparin-induced thrombocytopenia) czy trombocytopenia immunologiczna wywołana szczepionkami (VITT – vaccine-induced immune thrombotic thrombocytopenia). Należy także zwrócić uwagę na wpływ leków na komórki szpiku kostnego, który może skutkować zahamowaniem krwiotwórczej funkcji szpiku oraz wieloliniową cytopenią1-3.

Wybroczyny i mechanizmy krwawień

Wybroczyny to drobne, zazwyczaj czerwone lub fioletowe wykwity skórne o średnicy ≤2 mm, powstające w wyniku wynaczynienia krwi z drobnych naczyń włosowatych, zwykle wyściełanych nabłonkiem jednowarstwowym płaskim. Mogą one współwystępować ze zmianami krwotocznymi o szerszym zakresie, na przykład podbiegnięciami krwawymi bądź krwiakami. Wybroczyny najczęściej pojawiają się w wyniku działania leków na mechanizmy kaskady krzepnięcia, agregację trombocytów oraz poprzez uszkodzenie ściany naczyń krwionośnych.

Mechanizmy prowadzące do powstawania wybroczyn obejmują:

  • zahamowanie kaskady krzepnięcia – leki przeciwkrzepliwe, takie jak od dawna stosowane leki z grupy antagonistów witaminy K (VKA – vitamin K antagonist) lub inhibitory czynnika Xa, które blokują kluczowe etapy kaskady krzepnięcia, niezbędne do prawidłowego tworzenia skrzepu4
  • dysfunkcję płytek krwi – leki przeciwpłytkowe, np. kwas acetylosalicylowy (ASA) nieodwracalnie hamuje funkcje płytek krwi, uniemożliwiając ich agregację, co zaburza pierwotną hemostazę. Z punktu widzenia klinicznego istotny jest fakt, że czas życia płytek krwi na obwodzie wynosi zazwyczaj 7-10 dni5
  • uszkodzenie naczyń krwionośnych – NLPZ oraz glikokortykosteroidy (GKS) mogą prowadzić do bezpośredniego uszkodzenia ściany naczyń krwionośnych6.

Leki przeciwkrzepliwe i mechanizm działania

Leki przeciwkrzepliwe stanowią podstawę w prewencji i leczeniu chorób zakrzepowo-zatorowych, takich jak migotanie przedsionków, żylna choroba zakrzepowo-zatorowa (VTE – venous thromboembolism) oraz zawał serca. Najczęściej stosowane grupy leków pr...

Pełna wersja artykułu omawia następujące zagadnienia:

Ryzyko krwawień polekowych

Leki przeciwkrzepliwe (antykoagulanty) mogą prowadzić do powstania wybroczyn i innych powikłań krwotocznych, zwłaszcza przy przedawkowaniu, w wyniku interakcji lekowych lub z powodu chorób współistniejących. [...]

Ryzyko krwawień spowodowanych interakcjami leków

Leki takie jak amiodaron, flukonazol, worykonazol oraz werapamil zwiększają stężenie leków przeciwkrzepliwych (np. apiksabanu, rywaroksabanu, warfaryny) poprzez hamowanie izoenzymów cytochromu P450. [...]

Specyficzne powikłania polekowe: HIT i VITT

Jest to poważne, immunologiczne powikłanie po stosowaniu heparyny niefrakcjonowanej, polegające na wytworzeniu przeciwciał przeciwko kompleksowi heparyna–czynnik płytkowy 4 (PF4 – platelet [...]

Postępowanie w krwawieniach polekowych

W przypadku wystąpienia krwawienia konieczna jest szybka interwencja. Kluczową rolę odgrywa szczegółowy wywiad, który pozwala na właściwe rozpoznanie. Musi on uwzględniać zarówno stosowaną [...]

Ryzyko wybroczyn i krwawień u pacjentów geriatrycznych

Na zwiększone ryzyko wystąpienia powikłań polekowych szczególnie jest narażona grupa pacjentów w zaawansowanym wieku – zarówno w wyniku zmian farmakokinetycznych, jak i farmakodynamicznych leków [...]

Wielolekowość i interakcje lekowe zwiększające ryzyko krwawień u pacjentów geriatrycznych

Pacjenci geriatryczni często przyjmują wiele leków jednocześnie (polifarmakoterapia, polipragmazja), co zwiększa ryzyko interakcji farmakodynamicznych i farmakokinetycznych.

Wpływ niedożywienia

Niedożywienie jest częstym problemem u osób starszych i może wpływać na metabolizm leków oraz skłonność powstawania wybroczyn, a także krwawień. Wyróżnia się dwa podstawowe [...]

Wpływ wielochorobowości i upadków na krwawienia

Pacjenci z upośledzoną funkcją wątroby nie syntetyzują czynników krzepnięcia w sposób wystarczający, co skutkuje np. obniżeniem stężenia czynników zespołu protrombiny (II, VII, IX, [...]

Podsumowanie

Interakcje lekowe stanowią kluczowy czynnik zwiększający ryzyko wybroczyn i krwawień wśród pacjentów poddanych farmakoterapii. Łączenie leków przeciwzakrzepowych i przeciwpłytkowych z NLPZ, GKS, SSRI, PPI, [...]

Do góry