Gastroenterologia
Biegunka przewlekła – diagnostyka
dr n. med. Magdalena Włoch-Targońska
prof. dr hab. n. med. i n. o zdr. Marek Waluga
- Najczęstsze przyczyny biegunki przewlekłej to nieswoista choroba zapalna jelit, zespół jelita drażliwego i rak okrężnicy
- Diagnostyka opiera się na wywiadzie, badaniu przedmiotowym, badaniach laboratoryjnych, w tym mikrobiologicznych, oraz badaniach endoskopowych i histopatologicznych
- Terapia zależy od przyczyny, rodzaju i nasilenia zaburzenia. U pacjentów leczonych empirycznie ważne jest wykonanie badań kontrolnych
Biegunka to oddawanie stolców o nadmiernie luźnej konsystencji (płynne lub półpłynne, typu 6-7 według bristolskiej skali uformowania stolca) i z większą częstotliwością (≥3/24 h). Ze względu na czas trwania wyróżnia się biegunkę:
- ostrą – ≤14 dni
- przetrwałą – 14-29 dni
- przewlekłą – ≥30 dni1,2.
Biegunka przewlekła występuje u 3-5% populacji i dzieli się na:
- wodnistą (osmotyczna, sekrecyjna, czynnościowa)
- tłuszczową
- z przyczyn zapalnych2,3 (tab. 1).
Podział biegunek ze względu na mechanizm powstawania
Biegunka przewlekła występuje u 3-5% populacji. Jej najczęstszymi (>90%) przyczynami są nieswoista choroba zapalna jelit (IBD – inflammatory bowel disease), zespół jelita drażliwego (IBS – irritable bowel syndrome) i rak okrężnicy. W tabeli 2 zebrano leki, które mogą wpływać na rozwój poszczególnych typów biegunki.
Biegunka sekrecyjna często występuje w nocy i nie jest związana z przyjmowaniem pokarmów. Luka osmotyczna w kale wynosi <50 mOsm/kg1,3. Do przyczyn biegunki sekrecyjnej zalicza się:
- alkoholizm
- enterotoksyny bakteryjne (np. produkowane przez Vibrio cholerae [cholera])
- nieprawidłowe wchłanianie kwasów żółciowych (głównie dwuhydroksylowanych) w zaburzeniach ich wchłaniania w jelicie krętym (np. zespół rozrostu bakteryjnego jelita cienkiego [SIBO – small intestinal bacterial overgrowth], IBD, mikroskopowe zapalenie jelita grubego, zapalenie lub resekcja końcowego odcinka jelita krętego)
- krótkołańcuchowe kwasy tłuszczowe
- biegunkę z Brainerd (epidemiczna biegunka sekrecyjna)
- zespoły wad wrodzonych
- choroby układu wydzielniczego (np. nadczynność tarczycy)
- zapalenie naczyń
- nowotwory hormonalnie czynne (nowotwory neuroendokrynne wydzielające serotoninę, guz wydzielający wazoaktywny peptyd jelitowy [VIP – vasoactive intestinal peptide], guz gastrynowy, gruczolak kosmkowy jelita grubego)
- raka rdzeniastego tarczycy
- mastocytozę
- zespół krótkiego jelita
- przetoki jelitowe.
Biegunka osmotyczna może być spowodowana niektórymi produktami spożywczymi i słodyczami zawierającymi w składzie sorbitol, mannitol bądź ksylitol, a także pierwotnym lub wtórnym niedoborem laktazy i innych dwusacharydaz. Pierwotny – wrodzony, najc...