Gastroenterologia

Biegunka przewlekła – diagnostyka

dr n. med. Magdalena Włoch-Targońska

prof. dr hab. n. med. i n. o zdr. Marek Waluga

Klinika Gastroenterologii i Hepatologii, Wydział Nauk Medycznych, Śląski Uniwersytet Medyczny w Katowicach

dr n. med. Magdalena Włoch-Targońska

Klinika Gastroenterologii i Hepatologii, Wydział Nauk Medycznych,

Uniwersyteckie Centrum Kliniczne im. prof. K. Gibińskiego,

Śląski Uniwersytet Medyczny w Katowicach

ul. Medyków 14, 40-752 Katowice

  • Najczęstsze przyczyny biegunki przewlekłej to nieswoista choroba zapalna jelit, zespół jelita drażliwego i rak okrężnicy
  • Diagnostyka opiera się na wywiadzie, badaniu przedmiotowym, badaniach laboratoryjnych, w tym mikrobiologicznych, oraz badaniach endoskopowych i histopatologicznych
  • Terapia zależy od przyczyny, rodzaju i nasilenia zaburzenia. U pacjentów leczonych empirycznie ważne jest wykonanie badań kontrolnych

Biegunka to oddawanie stolców o nadmiernie luźnej konsystencji (płynne lub półpłynne, typu 6-7 według bristolskiej skali uformowania stolca) i z większą częstotliwością (≥3/24 h). Ze względu na czas trwania wyróżnia się biegunkę:

  • ostrą – ≤14 dni
  • przetrwałą – 14-29 dni
  • przewlekłą – ≥30 dni1,2.

Biegunka przewlekła występuje u 3-5% populacji i dzieli się na:

  • wodnistą (osmotyczna, sekrecyjna, czynnościowa)
  • tłuszczową
  • z przyczyn zapalnych2,3 (tab. 1). 

Podział biegunek ze względu na mechanizm powstawania

Biegunka przewlekła występuje u 3-5% populacji. Jej najczęstszymi (>90%) przyczynami są nieswoista choroba zapalna jelit (IBD – inflammatory bowel disease), zespół jelita drażliwego (IBS – irritable bowel syndrome) i rak okrężnicy. W tabeli 2 zebrano leki, które mogą wpływać na rozwój poszczególnych typów biegunki. 

Biegunka sekrecyjna często występuje w nocy i nie jest związana z przyjmowaniem pokarmów. Luka osmotyczna w kale wynosi <50 mOsm/kg1,3. Do przyczyn biegunki sekrecyjnej zalicza się:

  • alkoholizm
  • enterotoksyny bakteryjne (np. produkowane przez Vibrio cholerae [cholera])
  • nieprawidłowe wchłanianie kwasów żółciowych (głównie dwuhydroksylowanych) w zaburzeniach ich wchłaniania w jelicie krętym (np. zespół rozrostu bakteryjnego jelita cienkiego [SIBO – small intestinal bacterial overgrowth], IBD, mikroskopowe zapalenie jelita grubego, zapalenie lub resekcja końcowego odcinka jelita krętego)
  • krótkołańcuchowe kwasy tłuszczowe
  • biegunkę z Brainerd (epidemiczna biegunka sekrecyjna)
  • zespoły wad wrodzonych
  • choroby układu wydzielniczego (np. nadczynność tarczycy)
  • zapalenie naczyń
  • nowotwory hormonalnie czynne (nowotwory neuroendokrynne wydzielające serotoninę, guz wydzielający wazoaktywny peptyd jelitowy [VIP – vasoactive intestinal peptide], guz gastrynowy, gruczolak kosmkowy jelita grubego)
  • raka rdzeniastego tarczycy
  • mastocytozę
  • zespół krótkiego jelita
  • przetoki jelitowe.

Biegunka osmotyczna może być spowodowana niektórymi produktami spożywczymi i słodyczami zawierającymi w składzie sorbitol, mannitol bądź ksylitol, a także pierwotnym lub wtórnym niedoborem laktazy i innych dwusacharydaz. Pierwotny – wrodzony, najc...

Pełna wersja artykułu omawia następujące zagadnienia:

Podział biegunek ze względu na mechanizm powstawania

Biegunka przewlekła występuje u 3-5% populacji. Jej najczęstszymi (>90%) przyczynami są nieswoista choroba zapalna jelit (IBD – inflammatory bowel disease), zespół jelita [...]

Algorytm postępowania diagnostycznego

Niezwykle istotny diagnostycznie jest wywiad dotyczący wyglądu i częstotliwości oddawania stolców, czasu trwania biegunki, obecności objawów alarmowych i czynników ryzyka choroby rozrostowej (krew [...]

Obraz kliniczny biegunki

Biegunka sekrecyjna charakteryzuje się bardzo obfitymi stolcami (nawet do kilku litrów na dobę), wodnistymi, zwykle bez towarzyszącego bólu brzucha. W przypadku tego [...]

Powikłania biegunki

Najczęstszym powikłaniem przewlekłej biegunki jest odwodnienie. Oceny stopnia odwodnienia najlepiej dokonać poprzez porównanie aktualnej masy ciała chorego z ostatnim pomiarem sprzed zachorowania. [...]

Leczenie biegunki

Leczenie empiryczne jest uzasadnione w sytuacji silnego podejrzenia określonego rozpoznania lub ograniczonej możliwości wykonania wielu badań. Próbne leczenie metronidazolem można podjąć w przypadku [...]

Charakterystyka najistotniejszych zaburzeń powodujących wystąpienie biegunki

Zespół jelita drażliwego jest najczęstszą przyczyną biegunki czynnościowej w krajach rozwiniętych. Jest to przewlekła choroba jelita cienkiego i grubego zaliczana do zaburzeń inter­akcji [...]

Podsumowanie

Rozpoznanie przewlekłej biegunki jest ustalane w sytuacji, gdy mimo odpowiedniego leczenia zaburzenie trwa >30 dni lub jego epizody często się powtarzają. W przewlekłej [...]

Do góry