Neurologia
Zatokowy ból głowy – diagnostyka i leczenie
lek. Katarzyna Rosłonkiewicz-Wiechowska
- Kryteria klasyfikacyjne rozpoznania zatokowego bólu głowy według ICHD-3 i EPOS 2020
- Badania wykorzystywane w rozpoznaniu i jednostki chorobowe, które należy uwzględnić w diagnostyce różnicowej
- Postępowanie terapeutyczne u dorosłych i dzieci
Ból głowy jest jedną z najczęstszych dolegliwości zgłaszanych przez pacjentów w codziennej praktyce klinicznej. Szacuje się, że nawet 50-75% dorosłych doświadcza epizodu bólu głowy przynajmniej raz w roku, a u około 5% populacji dolegliwości mają charakter codzienny1. Choć w przeważającej większości przypadków ból głowy ma łagodny przebieg i nie wymaga specjalistycznej interwencji, jego diagnostyka różnicowa może być dużym wyzwaniem – zwłaszcza w przypadku nietypowej lokalizacji bólu, współistniejących objawów ogólnych lub przewlekłego charakteru dolegliwości2,3.
W praktyce lekarza podstawowej opieki zdrowotnej oraz otorynolaryngologa szczególne znaczenie ma odróżnienie bólów głowy pochodzenia pierwotnego, takich jak migrena, napięciowy ból głowy czy klasterowy ból głowy, od bólów wtórnych, wynikających z innych procesów chorobowych, w tym z zapalenia zatok przynosowych4.
Zgodnie z obowiązującą od 2018 roku klasyfikacją International Classification of Headache Disorders, 3rd edition (ICHD-3), opracowaną przez International Headache Society, nie zaleca się używania terminu „ból zatokowy”. Został on zastąpiony precyzyjniejszym określeniem: „ból głowy związany z chorobami nosa i/lub zatok przynosowych” (headache attributed to disorders of the nose or paranasal sinuses). Taka nomenklatura uwzględnia konieczność wykazania związku przyczynowo-skutkowego między dolegliwościami bólowymi a udokumentowanym procesem zapalnym w obrębie nosa lub zatok (tab. 1 i 2)1.
Klasyfikacja ICHD-3
Według klasyfikacji ICHD-3 rozpoznanie bólu głowy związanego z ostrym zapaleniem zatok przynosowych wymaga nie tylko obecności objawów bólowych, lecz także potwierdzenia toczącego się procesu zapalnego. Może ono zostać uzyskane na podstawie badania endoskopowego, obrazowego (najczęściej tomografii komputerowej [TK]) lub charakterystycznych objawów klinicznych. Kluczowe znaczenie ma wykazanie związku przyczynowo-czasowego między bólem głowy a zapaleniem zatok – ból powinien pojawiać się równolegle z wystąpieniem zapalenia, nasilać się wraz z jego zaostrzeniem i ustępować w miarę leczenia. Dodatkowo ból najczęściej lokalizuje się po tej samej stronie co zajęta zatoka oraz nasila się przy ucisku w okolicy zatok przynosowych. Rozpoznanie można ustalić tylko wtedy, gdy bólu nie można lepiej wyjaśnić inną jednostką chorobową zgodnie z kryteriami ICHD-31,5.
