dr n. med. Anna Maria Ambroziak

Suche oko (DED – dry eye disease) jest chorobą przewlekłą i postępującą, która obniża jakość życia. Objawowe suche oko występuje u co najmniej 1 na 5 osób na świecie, co oznacza, że schorzenie to staje się najczęstszą chorobą okulistyczną. Według badań 86% przypadków jest spowodowanych dysfunkcją gruczołów Meiboma (MGD – Meibomian gland dysfunction).

Objawowe DED występuje u 7,3-31,6% osób. Objawy i oznaki DED stwierdza się u 4,7-62,9% pacjentów. Zgodnie z kryteriami Tear Film & Ocular Surface Society (TFOS) Dry Eye Work­shop (DEWS) II suche oko można rozpoznać u 5,4-44,2% chorych, a dysfunkcję gruczołów Meiboma nawet u 66,3% pacjentów, z czego klinicznie istotne jest 1,8-23,3% przy­padków.

Rosnąca liczba przypadków wynika zarówno ze starzenia się populacji, jak i ze zmian środowiskowych; szczególnie ważną rolę odgrywają: zanieczyszczenia powietrza, ultraprzetworzona żywność oraz cyfrowy styl życia.

Leczenie suchego oka poprawia jakość życia pacjentów, pozwala na stabilne widzenie oraz lepsze wyniki korekcji wad wzroku i operacji. Krople nawilżające oraz higiena brzegów powiek to podstawa postępowania. Nieinwazyjne terapie, ze wskazaniem na światło laserowe o niskiej intensywności (LLLT – low-level light therapy) i intensywne światło pulsacyjne (IPL – intense pulsed light), to z kolei nowoczesne, bezpieczne i wysoce skuteczne rozwiązania.

DEWS III: redefinicja suchego oka

Suche oko to wieloczynnikowa, objawowa choroba charakteryzująca się utratą homeostazy filmu łzowego i/lub powierzchni oka, której czynnikami etiologicznymi są niestabilność i hiper­osmolarność filmu łzowego, stan zapalny i uszkodzenie powierzchni oka oraz nieprawidłowości neurosensoryczne.

TFOS DEWS III: algorytm diagnostyczny suchego oka

Suche oko można rozpoznać, gdy:

• w kwestionariuszu Ocular Surface Disease Index 6 (OSDI-6) pacjent uzyska ≥4 pkt
• nieinwazyjny czas przerwania filmu łzowego (NIBUT – non-invasive breakup time) wynosi <10 s lub osmolarność łez w przynajmniej jednym oku ≥308 mOsm/l
• w barwieniu powierzchni oka stwierdza się: rogówka >5 pkt i/lub spojówka >9 pkt, i/lub brzeg powieki ≥2 mm długości i ≥25% szerokości.

Obecnie oko funkcjonuje w warunkach odbioru i przetwarzania wielu różnorodnych bodźców i informacji, pracuje w różnych odległościach, głównie w bliży, w środowisku wielu rozpraszaczy i mnogości elementów, w wymagającym wzrokowo i psychicznie świecie.

Świat 2025 roku zgubił się w procesach ewolucyjnych i inwolucyjnych, a nasz narząd wzroku nadal chciałby funkcjonować w naturalnym oświetleniu oraz w maksymalnie rozluźnionej akomodacji, czyli patrząc w dal.

Według różnych danych już w latach 2020-2022 ponad 90% dorosłych spędzało przed ekranami przynajmniej 2 godziny dziennie, 60% – powyżej 5 godzin, a blisko 30% badanych – aż do 9 godzin; średnio w populacji czas ten wynosił 6 godzin 17 minut. Zakładając stuletnią długość życia, okazuje się, że przed monitorami urządzeń cyfrowych spędzimy łącznie 25 lat.

Ostatnie 5 lat zmieniło wszystko, człowiek znalazł się w innym miejscu i obecnie nie pytamy już, czy cyfrowy świat zacznie kształtować mózg i emocje dziecka, tylko kiedy to się stanie.

Ryzyko krótkowzroczności wzrasta gwałtownie wraz z czasem spędzanym z urządzeniami cyfrowymi, szczególnie w odległości poniżej 40 cm, przy czym każda dodatkowa godzina to o 21% wyższe ryzyko. Zgodnie z wytycznymi dzieci do 4 roku życia w ogóle nie powinny korzystać z urządzeń cyfrowych, między 2 a 4 rokiem życia powinno być to maksymalnie 20 minut oglądania kontrolowanych treści. Dla dzieci między 4 a 6 rokiem życia bezpieczny czas to poniżej godziny, maksymalnie do 2 godzin.

Wyniki badań pokazują, że u dzieci narażonych na świat cyfrowy:

• zanika substancja szara w obszarach odpowiedzialnych za uwagę i samoregulację
• spada aktywność kory przedczołowej, co utrudnia podejmowanie decyzji i hamowanie impulsów
• zaburzony zostaje rytm dopaminowy, co sprzyja uzależnieniom i szukaniu natychmiastowej gratyfikacji
• pojawiają się trudności w skupieniu, rozdrażnienie, a nawet objawy depresyjne i lękowe
• relacje z rówieśnikami schodzą na dalszy plan – dziecko częściej sięga po telefon, niż szuka kontaktu z drugim człowiekiem.

Korzystanie z każdego urządzenia cyfrowego z ekranem/wyświetlaczem wizualnym jest konsekwentnie wiązane z DED. Nawet 1 do 2 godzin korzystania z ekranu dziennie może się wiązać z niekorzystnym wpływem na powierzchnię oka. Do ważnych mechanizmów rozwoju zaburzeń należą zmniejszona częstotliwość mrugania i niepełne mruganie, co prowadzi do zwiększonego parowania i w konsekwencji zredukowanego uwalniania lipidów z gruczołów Meiboma. Niezależnie od DED ważne jest także uwzględnienie cyfrowego zmęczenia oczu (DES – digital eye strain) w diagnostyce różnicowej osób, które są intensywnie narażone na środowisko cyfrowe – łączny czas użytkowania urządzeń z ekranem/wyświetlaczem wśród młodych osób to często ponad 14 godzin na dobę. Wymaga to pełnej korekcji refrakcji w celu ustalenia wymaganych odległości i oceny widzenia obuocznego, by upewnić się, że przyczyną zmian nie jest suboptymalny bodziec wizualny.