Wytyczne w praktyce

Błonica – wytyczne WHO

dr n. med. Anna Szymanek-Pasternak1,2,3

dr n. med. Katarzyna Fleischer-Stępniewska3,4

prof. dr hab. n. med. Krzysztof Simon1,2

1Klinika Chorób Zakaźnych i Hepatologii, Uniwersytet Medyczny im. Piastów Śląskich we Wrocławiu

2I Oddział Chorób Zakaźnych, Wojewódzki Szpital Specjalistyczny im. J. Gromkowskiego we Wrocławiu

3Zespół Kontroli Zakażeń Szpitalnych, Wojewódzki Szpital Specjalistyczny im. J. Gromkowskiego we Wrocławiu

4Klinika Chorób Zakaźnych, Chorób Wątroby i Nabytych Niedoborów Odpornościowych, Uniwersytet Medyczny im. Piastów Śląskich we Wrocławiu

Adres do korespondencji:

dr n. med. Anna Szymanek-Pasternak

I Oddział Chorób Zakaźnych,

Wojewódzki Szpital Specjalistyczny im. J. Gromkowskiego

ul. Koszarowa 5, 51-149 Wrocław

  • Jak klasyfikować przypadki błonicy w celach nadzoru epidemiologicznego
  • Metody leczenia błonicy – ich skuteczność i dostępność
  • Rola działań profilaktycznych – szczepienia i postępowanie u osób z grup ryzyka zachorowania

W lutym 2024 roku World Health Organization (WHO) opublikowała nowe rekomendacje postępowania z osobami chorymi na błonicę1. Błonica jest chorobą zakaźną obarczoną istotnym ryzykiem zgonu, której skuteczne leczenie zależy w dużej mierze od szybkiego rozpoznania i wdrożenia właściwej metody terapii. Mimo że na świecie nadal występują ogniska błonicy, to – jak słusznie zauważają autorzy rekomendacji – większość lekarzy nigdy nie spotkała chorego na błonicę. W Polsce do 2025 roku, w którym potwierdzono zakażenie toksynotwórczym szczepem maczugowca błonicy u dziecka hospitalizowanego we Wrocławiu2, pojedyncze przypadki błonicy zarejestrowano w 1996 i 2023 roku3,4. Sporadyczne występowanie choroby sprawia, że niewielu pracowników ochrony zdrowia na świecie ma doświadczenie w jej rozpoznawaniu i leczeniu. W związku z tym powstała potrzeba opracowania jasnych rekomendacji, które mają na celu uproszczenie procesu podejmowania decyzji w przypadku podejrzenia lub rozpoznania błonicy.

Obraz kliniczny błonicy

Błonica jest chorobą zakaźną, której czynnikiem etiologicznym są różne gatunki maczugowców (Coryne­bacterium spp.), głównie toksynotwórczy maczugowiec błonicy (Corynebacterium diphtheriae) oraz rzadko wytwarzające toksyny szczepy C. ulcerans i C. pseudotuberculosis. Najczęstszym typem błonicy jest klasyczna postać z zajęciem dróg oddechowych, w której wytwarzana egzotoksyna odpowiada za powstawanie pseudomembran (pseudobłon) w górnych drogach oddechowych i uszkodzenie innych narządów, zwykle mięśnia sercowego i nerwów obwodowych. Toksyna błonicza zakłóca syntezę białek, co doprowadza do śmierci komórek. W konsekwencji martwicy ulega nabłonek dróg oddechowych. Przyczynami zgonu w przebiegu błonicy najczęściej są ostra niedrożność dróg oddechowych, ostra toksyczność ogólnoustrojowa, uszkodzenie mięśnia sercowego i powikłania neurologiczne. Oprócz dróg oddechowych zakażenie może dotyczyć skóry (błonica skórna) oraz rzadziej błon śluzowych poza układem oddechowym, takich jak narządy płciowe i spojówki5.

Transmisja C. diphtheriae z człowieka na człowieka następuje w bliskim kontakcie drogą kropelkową, rzadziej przez kontakt bezpośredni. Natomiast C. ulcerans i C. pseudotuberculosis to zakażenia odzwierzęce, przenoszone drogą kontaktową lub przez p...

Pełna wersja artykułu omawia następujące zagadnienia:

Klasyfikacja przypadków błonicy dla celów nadzoru epidemiologicznego

W celach nadzoru epidemiologicznego, zgodnie z wytycznymi WHO, przypadek podejrzany o błonicę definiuje się jako chorobę górnych dróg oddechowych charakteryzującą się następującymi cechami:

Dlaczego WHO wydała nowe rekomendacje leczenia błonicy?

Błonica jest chorobą, której można zapobiegać za pomocą szczepień oraz którą można skutecznie leczyć, jednak efekt terapii zależy od szybkiego rozpoznania [...]

Leczenie błonicy według aktualnych rekomendacji WHO

Metody leczenia błonicy obejmują:

Określenie kierunków przyszłych badań nad błonicą

Panel ekspertów WHO zwraca uwagę, że istnieje potrzeba uzyskania wyników z wysokiej jakości badań klinicznych nad wszystkimi aspektami postępowania w błonicy, w tym:

Możliwości wdrożenia rekomendacji w warunkach polskich

Polska ma dobre podstawy do wdrożenia najnowszych zaleceń WHO dotyczących profilaktyki i leczenia błonicy. Dla właściwej realizacji aktualnych rekomendacji kluczowe znaczenie mają [...]

Podsumowanie

Błonica to choroba zakaźna, której można skutecznie zapobiegać przez szczepienia i którą można leczyć, ale kluczowe są szybkie ustalenie rozpoznania oraz właściwa [...]
Do góry