Gastroenterologia

Zespół tętnicy krezkowej górnej
Od odkrycia do współczesnych metod terapeutycznych

lek. Katarzyna Rosłonkiewicz-Wiechowska

Centrum Medyczne JKmed w Redzie

Adres do korespondencji:

lek. Katarzyna Rosłonkiewicz-Wiechowska

Centrum Medyczne JKmed

ul. Spółdzielcza 1, 84-240 Reda

e-mail: kroslonkiewicz@gmail.com

  • Objawy zespołu tętnicy krezkowej górnej są niespecyficzne i często prowadzą do błędnego rozpoznania, opóźniając właściwe leczenie
  • Kluczową rolę w diagnostyce odgrywają badania obrazowe, głównie USG i TK, które umożliwiają ocenę kąta aortalno-krezkowego i odległości pomiędzy naczyniami
  • Podstawą terapii jest postępowanie zachowawcze ukierunkowane na odbudowę trzewnej tkanki tłuszczowej, a w razie jego nieskuteczności – leczenie chirurgiczne, zwykle laparoskopowa duodenojejunostomia  

Zespół tętnicy krezkowej górnej (SMAS – superior mesenteric artery syndrome) to rzadka jednostka chorobowa charakteryzująca się uciskiem trzeciej części dwunastnicy pomiędzy aortą brzuszną a tętnicą krezkową górną. Częstość jej występowania w populacji ogólnej szacuje się na 0,013-0,78%, z wyraźną przewagą wśród młodych kobiet. Do najczęstszych objawów należą nudności, wymioty oraz wczesne uczucie pełności po posiłku, które wynikają z rozdęcia proksymalnych odcinków dwunastnicy i żołądka oraz upośledzenia pasażu treści pokarmowej1-3.

Zespół tętnicy krezkowej górnej powinien być uwzględniany w diagnostyce różnicowej wielu chorób przewodu pokarmowego, takich jak zapalenie błony śluzowej żołądka, choroba wrzodowa, zespół jelita drażliwego bądź gastropareza o różnej etiologii.

Zespół tętnicy krezkowej górnej po raz pierwszy został opisany w 1842 roku przez austriackiego patologa Karla von Rokitanskyego, który w „Handbuch der pathologischen Anato­mie” przedstawił przypadek ucisku dwunastnicy prowadzącego do jej wtórnego rozdęcia w przestrzeni pomiędzy aortą a tętnicą krezkową górną1,2.

W 1907 roku amerykański chirurg Byron J. Bloodgood zaproponował duodenojejunostomię jako sposób ominięcia uciśniętego odcinka dwunastnicy. Rok później Alfredo L. Staveley przeprowadził pierwszą udaną operację tego typu.

W 1927 roku szkocki chirurg David Wilkie opisał 75 przypadków pacjentów z objawowym zespołem tętnicy krezkowej górnej. To właśnie od jego nazwiska pochodzi jedna z eponimicznych nazw tej jednostki chorobowej – zespół Wilkiego4,5.

W literaturze anglojęzycznej spotyka się również inne określenia tego schorzenia, m.in.:

  • chronic duodenal obstruction – przewlekła niedrożność dwunastnicy
  • cast syndrome – zespół związany z uciskiem klatki piersiowej przez unieruchamiający opatrunek
  • duodenal vascular compression syndrome – zespół dwunastniczo-naczyniowy
  • aortomesenteric syndrome – zespół aortalno-krezkowy (niekiedy określany jako pseudo-SMAS).

W polskim piśmiennictwie najczęściej używaną nazwą jest „zespół tętnicy krezkowej górnej” lub skrót SMAS. Znacznie rzadziej stosuje się określenie „zespół Wilkiego”.

Pełna wersja artykułu omawia następujące zagadnienia:

Anatomia

Pozioma (trzecia) część dwunastnicy (pars horizontalis) przebiega w obrębie kąta utworzonego pomiędzy aortą brzuszną a tętnicą krezkową górną. Tętnica krezkowa górna odchodzi od [...]

Embriologia

Dwunastnica rozwija się z dwóch odcinków pierwotnego jelita: jej część proksymalna wywodzi się z jelita przedniego, natomiast część dystalna – z jelita środkowego. To [...]

Obraz kliniczny

Jak wspomniano wcześniej, patomechanizm choroby polega na zmniejszeniu kąta pomiędzy tętnicą krezkową górną a aortą, co prowadzi do ucisku trzeciej części dwunastnicy. [...]

Etiologia

Zmniejszenie kąta odejścia tętnicy krezkowej górnej może mieć charakter wrodzony lub nabyty. W literaturze opisywano również przypadki rodzinnej predyspozycji do występowania zespołu. [...]

Diagnostyka

Objawy zespołu tętnicy krezkowej górnej są niespecyficzne i mogą imitować wiele innych schorzeń przewodu pokarmowego. W obrazie klinicznym dominują nudności, wymioty oraz unikanie [...]

Powikłania

Późno rozpoznany zespół tętnicy krezkowej górnej wiąże się z wysoką śmiertelnością sięgającą nawet 33%. Bezpośrednią przyczyną zgonu najczęściej są aspiracyjne zapalenie płuc [...]

Leczenie

W ostrej fazie zespołu tętnicy krezkowej górnej leczenie koncentruje się na stabilizacji stanu pacjenta. Kluczowe są nawodnienie, wyrównanie zaburzeń elektrolitowych oraz dekompresja [...]

Podsumowanie

Zespół tętnicy krezkowej górnej mimo stosunkowo niskiej częstości występowania w populacji ogólnej powinien być uwzględniany w diagnostyce różnicowej dolegliwości ze strony górnego odcinka [...]

Do góry