Leczenie żywieniowe pozajelitowe po zabiegach chirurgicznych
dr n. med. Grzegorz Krasowski1,2
lek. Bartłomiej Kazek1
lek. Piotr Kramkov1
Michał Krasowski3
Adres do korespondencji:
dr n. med. Grzegorz Krasowski
Oddział Chirurgii Ogólnej,
Krapkowickie Centrum Zdrowia
os. XXX-lecia 21, 47-303 Krapkowice-Otmęt
- Wskazania do żywienia pozajelitowego w okresie okołooperacyjnym
- Możliwości i zasady prowadzenia takiego leczenia żywieniowego w szpitalu i w warunkach domowych
- Kontrola żywienia pozajelitowego po operacjach i ryzyko powikłań
Każdy zabieg operacyjny jest urazem dla operowanego. Wprowadza dodatkowe obciążenia dla metabolizmu organizmu pacjenta. Sumaryczne działanie choroby i operacji (mającej z założenia pomóc pacjentowi) nie powinno przekroczyć mechanizmów kompensacyjnych pacjenta. W przeciwnym razie nasze działania zakończą się niepowodzeniem. Efekt ten możemy osiągnąć poprzez: właściwe przygotowanie pacjenta do urazu operacyjnego (wzrost pojemności kompensacyjnej), minimalizację urazu operacyjnego oraz maksymalną kompensację poniesionych strat w okresie pooperacyjnym. Leczenie żywieniowe odgrywa ważną rolę w każdym z tych etapów i wymaga oddzielnego omówienia. W tym artykule skoncentrujemy się na wskazaniach do leczenia żywieniowego w okresie pooperacyjnym, a więc wskażemy, jak kompensować poniesione straty.
Uraz operacyjny
Aby opracować schemat wsparcia żywieniowego dla pacjenta poddanego zabiegowi chirurgicznemu, należy zrozumieć podstawowe zmiany w metabolizmie organizmu, które zachodzą w wyniku urazu operacyjnego. Operacja, podobnie jak każdy uraz ciała, wywołuje wiele reakcji, w tym uwalnianie do krwiobiegu hormonów stresu i mediatorów zapalnych. W następstwie dochodzi do katabolizmu glikogenu, tłuszczu i białka z uwalnianiem do krwiobiegu glukozy, wolnych kwasów tłuszczowych i aminokwasów. W przebiegu odpowiedzi na uraz nie można zahamować katabolizmu białek przez zwiększoną podaż białka z pożywieniem. O ile u osób zdrowych wysiłek fizyczny oraz zwiększenie podaży białka mają wpływ anaboliczny na mięsień, o tyle w przypadku chorych po urazach (w tym po zabiegach operacyjnych) nie obserwuje się takiego zjawiska. Nadmiar dostarczonego białka w fazie katabolicznej (po operacji) zostanie zużyty jako źródło energii z wytworzeniem niekorzystnych metabolitów (amoniak, kreatynina, kwas moczowy).
Optymalna rehabilitacja i gojenie się ran zależą od stopnia odżywienia organizmu i od zapasów białka, głównie pod postacią mięśni. By pozyskać odpowiednie substraty do reakcji na uraz operacyjny, organizm zużywa głównie tkankę mięśniową, w mniejsz...
Dobrze wiadomo, że degradacja białek mięśniowych jest regulowana przez prozapalne modulatory, takie jak czynnik martwicy nowotworu α (TNFα – tumor necrosis factor α), interleukina 6 (IL6) i inne, a zatem nie można jej odwrócić za pomocą odżywiania, dopóki trwa reakcja zapalna.
Pełna wersja artykułu omawia następujące zagadnienia:
Głodzenie okołooperacyjne
W ostatnich latach wytyczne dotyczące poszczenia pacjentów na noc przed planowanym zabiegiem chirurgicznym zostały porzucone. Taka rutyna nie była oparta na solidnych [...]
Rozpoznanie niedożywienia
W planowaniu pooperacyjnej interwencji żywieniowej istotny jest moment rozpoznania niedożywienia. Najlepiej, gdyby pacjenci przed przyjęciem na leczenie operacyjne byli przygotowani, w tym żywieniowo. [...]
Wskazania do leczenia żywieniowego w okresie okołooperacyjnym
Postępowanie w okresie przedoperacyjnym wpływa na sytuację pooperacyjną. Głównym celem żywienia okołooperacyjnego jest zminimalizowanie ujemnego bilansu białkowego poprzez unikanie głodzenia. Pozwala to [...]
Żywienie pozajelitowe po operacji
Żywienie pozajelitowe pooperacyjne jest korzystne w następujących przypadkach:
Dostępy naczyniowe w żywieniu pozajelitowym
W przypadku pacjentów niedożywionych przed zabiegiem możemy zaplanować żywienie pozajelitowe pozabiegowe. W części przypadków warto rozważyć wytworzenie dostępu centralnego w sali operacyjnej przed głównym [...]
Rodzaje stosowanych mieszanin żywieniowych w żywieniu pozajelitowym
Mieszaniny żywieniowe stosowane obecnie w leczeniu żywieniowym dzielimy na:
Metody określania zapotrzebowania na poszczególne składniki mieszaniny żywieniowej pozajelitowej
Niemożliwe jest prowadzenie leczenia żywieniowego, zwłaszcza w dynamicznym okresie pooperacyjnym, bez ustalenia składu mieszanin żywieniowych. Istnieje wiele metod określania zapotrzebowania pacjenta na [...]
Istotne składniki mieszaniny żywieniowej
Poniżej przedstawiono istotne składniki mieszaniny żywieniowej. Zrozumienie ich roli w procesie gojenia urazu operacyjnego ułatwia dobór lub zmianę właściwego leczenia żywieniowego w okresie [...]
Sposób podaży mieszaniny żywieniowej pozajelitowej
Poza opisanymi wyżej ograniczeniami związanymi z dostępem obwodowym lub centralnym należy zwrócić uwagę na następujące czynniki dotyczące podaży mieszaniny żywieniowej (szczególnie u pacjentów [...]
Zasady higieny przy podaży mieszaniny żywieniowej
Zasady higieny przy podaży mieszaniny żywieniowej nie różnią się szczególnie od innych zasad higieny. Muszą być jednak rygorystycznie przestrzegane, a w wielu sytuacjach [...]
Zasady kontroli leczenia żywieniowego pozajelitowego
Podobnie jak istnieją różne systemy wyliczania składu mieszaniny żywieniowej, różne ośrodki mają różne zasady dotyczące kontroli procesu żywienia. Sprawdza się wiele [...]
Powikłania leczenia żywieniowego pozajelitowego
W okresie pooperacyjnym musimy zwrócić uwagę na trzy grupy powikłań leczenia żywieniowego: metaboliczne, infekcyjne i mechaniczne. Szczególnie niebezpiecznym powikłaniem metabolicznym jest zespół ponownego [...]
Leczenie żywieniowe w warunkach domowych
Ta forma leczenia żywieniowego jest użyteczna zarówno w okresie przed-, jak i pooperacyjnym. Przedoperacyjnie pozwala lepiej przygotować pacjenta do zabiegu. Pooperacyjnie umożliwia kontynuację [...]
Szczególne przypadki leczenia żywieniowego pozajelitowego
Poniżej omówiono kilka często spotykanych sytuacji klinicznych u pacjentów żywionych w okresie pooperacyjnym:
Rola aktywności ruchowej pacjenta
Aby pacjent odniósł pełną korzyść z prowadzonego leczenia żywieniowego, w okresie pooperacyjnym powinien zostać jak najszybciej uruchomiony. Dzięki temu poza korzyściami dotyczącymi układu [...]
Rozliczenie leczenia żywieniowego pozajelitowego z Narodowym Funduszem Zdrowia
Zasady rozliczenia leczenia żywieniowego pozajelitowego z NFZ są określone w zarządzeniu Prezesa NFZ. W warunkach szpitalnych NFZ finansuje żywienie pozajelitowe jako świadczenie do sumowania [...]
Korzyści z prowadzenia leczenia żywieniowego pooperacyjnego
Pooperacyjne leczenie żywieniowe pozajelitowe przynosi istotne korzyści zarówno dla pacjenta, jak i dla placówki medycznej prowadzącej pacjenta, pod warunkiem że odbywa się [...]
