Wprowadzenie

Fizjoterapia to nauka o metodach leczenia środkami naturalnymi, opartymi na różnych postaciach energii fizycznej występującej w środowisku człowieka, takich jak ruch, bodźce termiczne, kinetyczne, mechaniczne, elektryczne, świetlne, pole magnetyczne, ciśnienie hydrostatyczne i inne. Zasadniczo fizjoterapię dzieli się na kinezyterapię (leczenie ruchem), fizykoterapię (leczenie bodźcami fizycznymi) oraz masaż (mechaniczne bierne oddziaływanie na tkanki miękkie). Fizjoterapię realizują i są za nią odpowiedzialni fizjoterapeuci. Według definicji Światowej Konfederacji Fizjoterapii termin fizjoterapia oznacza świadczenie usług wobec jednostek lub populacji osób mające na celu rozwijanie, utrzymywanie i przywracanie im maksymalnych zdolności ruchowych i funkcjonalnych. Fizjoterapia w chorobach neurologicznych jest wyjątkowo rozbudowana i zróżnicowana ze względu na bardzo szerokie spektrum patologii obwodowego i ośrodkowego układu nerwowego oraz posiada swoją specyfikę skupiającą się wokół kilku elementów, którymi są:

• uszkodzenie struktury lub funkcji układu nerwowego,
• wieloogniskowość objawów ruchowych lub tylko objawy ruchowe ściśle izolowane (np. bezwład całego ciała w porfirii i niedowład mięśni w przebiegu neuropatii uciskowej nerwu promieniowego),
• różna ciężkość objawów (od bezpośredniego zagrożenia życia do nieznacznego zaburzenia na poziomie uczestnictwa),
• skrajnie różny przebieg chorób i rokowania,
• złożone zaburzenia ruchowe na poziomie funkcji ciała (np. zaburzenie schematu ciała) i aktywności (np. apraksja),
• bardzo częste współistnienie innych niż ruchowe objawów uszkodzenia układu nerwowego, takich jak zaburzenia czucia głębokiego i powierzchniowego, zaburzenia telerecepcji, zaburzenia funkcji poznawczo-emocjonalnych.

Powyższe uwarunkowania wymuszają na fizjoterapeucie jednoczesne skupienie się na wszystkich czterech poziomach choroby (zaburzenia budowy, funkcji ciała, aktywności i uczestnictwa),¹ ale także na wielu objawach, które wzajemnie się przenikają.

Najważniejsze miejsce w neurologii zajmuje leczenie ruchem, a fizykoterapia i masaż powinny w większości przypadków pełnić tylko rolę oddziaływań wspomagających i uzupełniających.

Cele fizjoterapii w neurologii

Podstawowe znaczenie dla przyjęcia strategii i celu fizjoterapii ma dokładne rozpoznanie neurologiczne rozumiane jako lokalizacja uszkodzenia oraz jednostka chorobowa. Stanowią one dla fizjoterapeuty punkt wyjścia do badania funkcjonalnego i do postępowania. Choroby neurologiczne można podzielić na cztery grupy z punktu widzenia podstawowych celów fizjoterapii. Są to: