Wprowadzenie

Choroby demielinizacyjne ośrodkowego układu nerwowego tworzą spektrum różnych schorzeń, których wspólnym mianownikiem są zazwyczaj gwałtownie rozwijające się objawy neurologiczne związane z uszkodzeniem mieliny. Ani etiologia ani dokładny patomechanizm poszczególnych chorób nie są do końca poznane.

Stwardnienie rozsiane (sclerosis multiplex, SM) oraz zapalenie nerwów wzrokowych i rdzenia kręgowego (choroba Devica, neuromyelitis optica, NMO) to dwie najczęstsze choroby z tej grupy (występowanie odpowiednio 1,5-240 i 0,5-4,4 na 100 000 osób).¹ Charakteryzuje je postępujący przebieg związany z występowaniem tzw. rzutów choroby. Wiadomo, że w pojawianiu się ostrych objawów choroby znaczącą rolę odgrywa toczący się proces immunologiczno-zapalny,^1,2 dlatego metody leczenia zarówno rzutów choroby, jak i leczenie przewlekłe koncentrują się na modulowaniu odpowiedzi immunologiczno-zapalnej.

Ostre rozsiane zapalenie mózgu i rdzenia kręgowego (acute disseminated encephalomyelitis, ADEM) występuje rzadziej (roczna zapadalność: 0,4-0,8 na 100 000 osób).³ Zwykle przebiega jednofazowo i jest poprzedzone przebytą infekcją bądź szczepieniem. Leczenie ADEM nie odbiega od standardów stosowanych w terapii rzutu SM czy NMO. Stosuje się wlewy dożylne kortykosteroidów (metyloprednizolon w dawkach jak w leczeniu rzutu SM), rzadko, w razie nieskuteczności pierwszego leczenia, plazmaferezy lub dożylne wlewy poliwalentnych immunoglobulin.³

Centralna mielinoliza mostu, inaczej nazywana zespołem demielinizacji osmotycznej, zazwyczaj przebiega pod postacią różnie nasilonych zaburzeń świadomości, czasem tetraparezy z towarzyszącymi jej innymi zaburzeniami funkcji pnia mózgu. Bywa najczęściej wynikiem zbyt szybkiego wyrównywania zaburzeń stężenia substancji osmotycznie czynnych, głównie w hiponatremii, ale opisywano także przypadki wystąpienia tego zespołu u osób ze znaczną szybko wyrównywaną hiperglikemią w przebiegu cukrzycy, u osób z zaburzeniami odżywania w trakcie tzw. zespołu ponownego odżywienia (refeeding syndrome) czy po przeszczepieniu wątroby.^4,5 Postępowanie w przypadku tej choroby polega głównie na identyfikacji osób o największym ryzyku rozwinięcia centralnej mielinolizy mostu, a potem na objawowym leczeniu podtrzymującym. Opisywano także pojedyncze przypadki uzyskania korzystnego efektu po zastosowaniu leczenia wymianami osocza oraz wlewami dożylnymi immunoglobulin.^6-9

Terminem terapii ratunkowej (rescue therapy) określa się działania lecznicze podejmowane w stanach nagłych, zagrożenia życia lub zdrowia, występujących w przebiegu schorzeń ośrodkowego układu nerwowego (OUN). Przykładem takiego postępowania w kont...