Choroby neurologiczne związane są często w sposób nierozerwalny z chorobami psychicznymi. Zasada ta dotyczy szczególnie zaburzeń depresyjnych i lękowych. Wspólne podłoże neurobiologiczne tych chorób jest bardzo silnie skorelowane i znacząco wpływa na przebieg i rokowanie. W przypadku współchorobowości zaburzeń afektywnych i chorób neurologicznych obraz zaburzeń depresyjnych i lękowych przebiega w formie atypowej, co utrudnia rozpoznanie. W części chorób neurologicznych depresja i zaburzenia lękowe są tak naprawdę objawami zwiastunowymi zaburzeń, a nie chorobami per se. Najważniejszym wyzwaniem dla klinicysty staje się więc odpowiednia diagnoza w krótkim czasie, tak aby jak najszybciej rozpocząć terapię. Poprawia to rokowanie oraz jakość życia pacjentów.

Wprowadzenie

Zaburzenia depresyjne i lękowe to najczęstsze zaburzenia psychiczne. Szczególnie duży wzrost zaburzeń afektywnych (depresja, lęk) we wskaźnikach chorobowości odnotowano w ostatnim półwieczu. W przypadku zaburzeń depresyjnych, jak szacuje WHO, problem dotyczy już około 350 mln ludzi na całym świecie (z 7 miliardów).¹ Zaburzenia te występują jako izolowane epizody oraz choroby towarzyszące innym stanom. Sytuacja ta znajduje odzwierciedlenie w chorobach neurologicznych, internistycznych i w przypadku chorób nowotworowych (np. współchorobowość zaburzeń afektywnych dotyczy prawie 45% pacjentów po zawale mięśnia sercowego). Niezwykle istotny jest również aspekt współchorobowości depresji i lęku, co opisywał już Hipokrates. W IV w. p.n.e. wyraźnie podkreślał, że długotrwały lęk jest podłożem depresji. Aktualne statystyki pozwalają szacować ten wskaźnik na ponad 55%, zarówno w przypadku pierwotnych zaburzeń depresyjnych, w których rozpoznawano zaburzenia lękowe, jak i odwrotnie. W pełni uzasadnione staje się stwierdzenie, że „nie ma depresji bez lęku i nie ma lęku bez depresji”.²

W przypadku współchorobowości zaburzeń nastroju z chorobami neurologicznymi związek ten jest jeszcze bardziej ścisły. Jones i wsp. wykazali, że procent zaburzeń depresyjnych i lękowych u pacjentów z epilepsją oscyluje na poziomie 72,9%.³ Wspólne podłoże neurobiologiczne, udział tych samych szlaków i pętli neuronalnych, rodzaj ich uszkodzenia, zmiany czynnościowe i strukturalne wydają się kluczowe. Determinują poprawę i rokowanie. Znajomość patomechanizmów zaburzeń depresyjnych i lękowych, specyfiki ich obrazu klinicznego i znaczenia ich występowania w kontekście objawów zwiastunowych jest niezbędna w praktyce psychiatrów i neurologów.