Rabdomioliza jako zespół chorobowy wywołany uszkodzeniem tkanki mięśniowej poprzecznie prążkowanej jest spotykana także w praktyce neurologicznej. Istnieje szereg czynników wyzwalających ten proces, a obecna moda na aktywne spędzanie wolnego czasu (z towarzyszącym wysiłkiem fizycznym) pozwala sądzić, że przypadki rabdomiolizy będą coraz częstsze. Występujące – nierzadko jako pierwsze – objawy neurologiczne, które są głównym powodem zgłoszenia się do lekarza, niejako obligują neurologów do szybkiego ustalenia rozpoznania i rozpoczęcia prawidłowego leczenia.

Wprowadzenie: definicja i rys historyczny

Rabdomiolizę definiuje się jako zespół objawów chorobowych wywołanych uszkodzeniem tkanki mięśniowej poprzecznie prążkowanej. Prowadzi to do pojawienia się we krwi wolnej mioglobiny pochodzenia mięśniowego, która następnie jest filtrowana przez kłębuszki nerkowe. Efektem końcowym może być uszkodzenie nefronu i rozwój ostrego uszkodzenia nerek.^1,2

Pierwsze opisy tego procesu chorobowego pochodzą z początków XX w. Są to doniesienia o ofiarach trzęsienia ziemi we włoskiej Mesynie w 1908 r. oraz dane z czasów I wojny światowej. Bardziej szczegółowe opisy pochodzą z okresu II wojny światowej, z 1941 r., i dotyczą ofiar niemieckich bombardowań Londynu. W 1944 r. Eric Bywaters odkrył szkodliwy wpływ mioglobiny na rozwój ostrego uszkodzenia nerek w przebiegu rabdomiolizy.³

Etiologia i epidemiologia

Do najczęstszych czynników wyzwalających rabdomiolizę zaliczają się: bezpośrednie uszkodzenie mięśni w czasie urazu, czynniki toksyczne oraz nadmierne obciążenie mięśni w wyniku ekstremalnego wysiłku fizycznego.^4-6 Należy jednak pamiętać, że oprócz nich istnieje szereg innych przyczyn, takich jak: rozległe niedokrwienie kończyny lub kończyn w następstwie incydentu zatorowego, zakrzepu lub operacji naczyniowej, długotrwałe unieruchomienie i rozległe zabiegi operacyjne.⁷ Kolejną grupę stanowią: ogólnoustrojowe lub miejscowe zakażenia, porażenie prądem, udar cieplny, hipertermia złośliwa, złośliwy zespół neuroleptyczny, hipotermia oraz zatrucia lekami, alkoholem, heroiną, kokainą, amfetaminą, LSD i tlenkiem węgla. Ponadto przyjmowanie niektórych leków (np. statyn, fibratów, cyklosporyny, teofiliny), częste napady padaczkowe (głównie kloniczno-toniczne), tężec, zaburzenia elektrolitowe (hipo- i hipernatremia), kwasica ketonowa i nieketonowa, śpiączka hiperosmolarna, niedokrwistość sierpowata, czynniki genetyczne (niedobory enzymów metabolizujących cukry i lipidy, np. niedobór mięśniowej fosforylazy glikogenowej w chorobie McArdle’a czy fosfofruktokinazy w chorobie Taruiego; dystrofia mięśniowa Duchenne’a), jad niektórych węży, błędy dietetyczne (np. zatrucie gąską zielonką) mogą wywoływać rabdomiolizę.^8,9