Skuteczne i bezpieczne leczenie bólu u pacjentów geriatrycznych jest wyzwaniem dla współczesnej medycyny. Odpowiednia terapia jest jeszcze trudniejsza u chorych ze współistniejącym otępieniem i depresją. Ze względu na możliwość niekorzystnych interakcji lekowych należy wybierać najbezpieczniejsze połączenia leków przeciwdepresyjnych i inhibitorów esterazy cholinowej z lekami przeciwbólowymi oraz z lekami stosowanymi w leczeniu bólu neuropatycznego.

Wprowadzenie

Wiedza na temat rzeczywistej częstości występowania bólu w populacji osób starszych jest niepełna. Wyniki badań klinicznych dostępnych w bazie internetowej często są trudne do porównania z powodu różnorodności stosowanych metod badawczych, zwłaszcza w odniesieniu do skal bólu i jego rodzaju, typu zastosowanej farmakoterapii i czasu jej trwania, jak również heterogennej grupy pacjentów. Co więcej, ograniczona wiedza na temat skuteczności leczenia bólu może wynikać z prostego faktu braku kwalifikacji do badań pacjentów po ukończeniu 65 lub 70 r.ż. Nie dziwi zatem istotna dysproporcja w danych dotyczących częstości występowania bólu w omawianej populacji pacjentów, w zależności od rodzaju publikacji szacowana na 0-93%.^1,2

Różnice w uzyskanych wynikach dotyczą nie tylko częstości występowania bólu zależnie od jego rodzaju, ale także warunków życia pacjentów (podział na osoby żyjące poza domami i w domach opieki). Dla przykładu częstość występowania bólu przewlekłego w pierwszej grupie wynosi 25-76%, w drugiej – 83-93%.^3-5 Ciekawą obserwacją jest także różna częstość występowania bólu w grupie kobiet i mężczyzn. Większość dostępnych badań wskazuje, że częściej bólu doświadczają starsze kobiety niż równowiekowi mężczyźni.^5,6 Najczęściej występującym bólem w grupie starszych pacjentów jest ból receptorowy, zlokalizowany w obrębie kręgosłupa, kończyn dolnych, stawów kolanowych i biodrowych.

Specyfika leczenia bólu u osób starszych

Omawiając terapię bólu w grupie starszych pacjentów, nie można pominąć kwestii odmienności procesów farmakokinetycznych, jakim podlegają leki u osób >65 r.ż. Zmiany te są dostrzegalne na każdym etapie przemian leku w organizmie, dlatego stosowanie leków przeciwbólowych u osób w podeszłym wieku wymaga szczególnej ostrożności. Etap wchłaniania nie jest znacząco zmieniony, co można łączyć z kompensacyjnym zwolnieniem perystaltyki przewodu pokarmowego, mającym rekompensować zmniejszenie całkowitej powierzchni wchłaniania na poziomie jelit. Prowadzone badania farmakokinetyczne wykazały natomiast zmniejszenie dostępności biologicznej leków wchłanianych na drodze transportu aktywnego, np. witaminy B₁₂. W grupie leków stosowanych w leczeniu różnego rodzaju bólu, wymagających aktywnego transportu w jelicie, znajduje się m.in. gabapentyna.^7,8