Zespół podciśnienia śródczaszkowego jest kliniczną postacią zmian objętości wewnątrzczaszkowej płynu mózgowo-rdzeniowego spowodowanych jego wyciekiem, występujących spontanicznie lub jatrogennie. Popunkcyjny ból głowy występuje dość często po punkcji lędźwiowej i w odróżnieniu od zespołu podciśnienia śródczaszkowego nie niesie ze sobą zmiany objętości struktur mózgu widocznej w badaniach obrazowych. Znajomość możliwych etiologii i przebiegu klinicznego zespołu, a przede wszystkim obrazów radiologicznych, pozwala na skuteczną diagnostykę i leczenie, które umożliwia całkowitą regresję zmian i ustąpienie objawów.

Wprowadzenie

Zespół podciśnienia śródczaszkowego (CSH – craniospinal hypotension) jest grupą objawów związanych z obniżeniem ciśnienia w jamie czaszki, prowadzących do zmian objętości struktur wypełniających czaszkę, które pojawiają się spontanicznie bądź są wywołane przeprowadzonymi zabiegami naruszającymi ciągłość opon mózgowo-rdzeniowych i wyciekiem płynu mózgowo-rdzeniowego (PMR) z jamy czaszki. Ubytek PMR powoduje zmniejszenie objętości wypełniającej czaszkę, co prowadzi do obniżenia struktur wewnątrzczaszkowych w stronę otworu wielkiego, ucisk lub przemieszczenie różnych struktur anatomicznych mózgu. Najważniejszą cechą zespołu podciśnienia jest powstanie nad półkulami mózgu przestrzeni podoponowej imitującej w badaniach obrazowych krwiaka bądź ropniaka.

Wiodącym objawem klinicznym podciśnienia śródczaszkowego jest tępy, głęboki, ortostatyczny ból głowy. Do innych objawów należą odchylenia w badaniu neurologicznym, między innymi porażenie nerwów czaszkowych, zaburzenia słuchu i widzenia, zawroty głowy. Metodą diagnostyczną z wyboru w przypadku podejrzenia zespołu podciśnienia śródczaszkowego jest rezonans magnetyczny (MR) z użyciem środka cieniującego. MR, łącznie z obrazem klinicznym, pozwala w większości przypadków na ustalenie ostatecznego rozpoznania. W leczeniu CSH stosowane są metody zarówno zachowawcze, takie jak spoczynek, nawodnienie i terapia glikokortykosteroidami, jak i przyczynowe, czyli zewnątrzoponowe nastrzyknięcia krwią własną, tzw. łata z krwi własnej (EBP – epidural blood patch).

Epidemiologia

Zespół podciśnienia śródczaszkowego pod względem etiologii dzielony jest na samoistne podciśnienie śródczaszkowe (SIH – spontaneous intracranial hypotension) oraz zespół jatrogenny, wywołany procedurami diagnostycznymi bądź leczniczymi prowadzącymi do wycieku PMR z jamy czaszki.

Samoistne podciśnienie śródczaszkowe występuje z częstością 5 przypadków na 100 000 osób, częściej u kobiet niż u mężczyzn (1,5:1). Szczyt zachorowań przypada na 4 dekadę życia, jednak pierwsze objawy zespołu mogą pojawić się już w dzieciństwie.1 ...