Temat numeru

Padaczka o podłożu autoimmunologicznym

lek. Magdalena Konopko
prof. dr hab. n. med. Halina Sienkiewicz-Jarosz

I Klinika Neurologiczna, Instytut Psychiatrii i Neurologii, Warszawa

Adres do korespondencji: dr n. med. Magdalena Konopko I Klinika Neurologiczna, Instytut Psychiatrii i Neurologii ul. Sobieskiego 9, 02-957 Warszawa e-mail: magdalena.restel@gmail.com

  • Ustalenie, że przyczyną padaczki jest autoimmunologiczne zapalenie mózgu lub inne choroby o podłożu autoimmunologicznym z zajęciem ośrodkowego układu nerwowego, jest istotne ze względu na korzystne w większości przypadków rokowanie, związane z możliwością leczenia przyczynowego za pomocą immunoterapii

  • Artykuł omawia zasady pozwalające na ustalenie właściwego rozpoznania

Wprowadzenie

Choroby ośrodkowego układu nerwowego (OUN) o podłożu autoimmunologicznym, a zwłaszcza zapalenia mózgu z przeciwciałami przeciwneuronalnymi skierowanymi przeciwko antygenom zewnątrz- lub wewnątrzkomórkowym, są rozpoznawane coraz częściej. Jest to możliwe dzięki opracowaniu metod wykrywania tych przeciwciał i ich coraz większej dostępności. W zapaleniach mózgu z przeciwciałami przeciwko antygenom powierzchniowym powtarzające się napady padaczkowe mogą występować nawet u 80% chorych1. Jednocześnie rozpoznanie zapalenia mózgu o podłożu autoimmunologicznym jest coraz częściej ustalane u osób z padaczką lekooporną o dotychczas nieustalonej etiologii. Drugą grupą schorzeń, w przebiegu których może dojść do rozwoju padaczki, są ogólnoustrojowe zaburzenia immunologiczne z zajęciem OUN, takie jak toczeń układowy, zespół Sjögrena, ziarniniak Wegenera, sarkoidoza, choroba trzewna, choroba Leśniowskiego-Crohna, encefalopatia Hashimoto czy zapalenie mózgu Behçeta2. W artykule autorki dokonują podsumowania najczęstszych rodzajów autoimmunologicznego zapalenia mózgu przebiegających z napadami padaczkowymi.

Autoimmunologiczne a paraneoplastyczne zapalenie mózgu

U ok. 30% osób z padaczką nie udaje się uzyskać kontroli napadów mimo optymalnej terapii farmakologicznej3, a przyczyny lekooporności są często trudne do określenia. Jedną z nich może być uszkodzenie ośrodkowego układu nerwowego wtórne do zapalenia mózgu o podłożu immunologicznym. Etiologia immunologiczna padaczki została uznana w 2017 r. przez International League Against Epilepsy za wymagającą szczególnej uwagi, zwłaszcza wobec rozwoju metod jej rozpoznawania i dostępnych sposobów terapii, wykraczających poza farmakologiczne leczenie przeciwpadaczkowe3.

Wśród immunologicznych przyczyn padaczki można wyróżnić autoimmunologiczne zapalenie mózgu, które niekiedy może wiązać się z obecnością choroby nowotworowej, w przeciwieństwie do paraneoplastycznego zapalenia mózgu, które zawsze się z nią wiąże.

Mechanizm powstawania zapalenia mózgu po części wynika z rodzaju przeciwciał produkowanych w przebiegu poszczególnych jego postaci. Przeciwciała skierowane przeciwko antygenom wewnątrzkomórkowym (np. anty-Hu, anty-Yo, anty-Ma2/Ta) są ściśle związa...

Pełna wersja artykułu omawia następujące zagadnienia:

Autoimmunologiczne a paraneoplastyczne zapalenie mózgu

U ok. 30% osób z padaczką nie udaje się uzyskać kontroli napadów mimo optymalnej terapii farmakologicznej3, a przyczyny lekooporności są często [...]

Padaczka w autoimmunologicznym zapaleniu mózgu

Udział mechanizmów immunologicznych w epileptogenezie był brany pod uwagę od lat, zwłaszcza wobec dobrej odpowiedzi niektórych postaci padaczek wieku dziecięcego na [...]

EEG w autoimmunologicznym zapaleniu mózgu

Mimo że kryteria rozpoznawania immunologicznego zapalenia mózgu obejmują – obok obrazu kliniczno-radiologicznego – także ocenę zapisu EEG, zmiany elektroencefalograficzne są często [...]

Opis przypadku 1

Opis przypadku 2

Dwudziestoletni pacjent został przyjęty do kliniki neurologii z powodu wystąpienia pierwszy raz w życiu incydentu uogólnionych drgawek z następowym stanem pomrocznym. [...]

Padaczka w innych chorobach autoimmunologicznych

Do rozwoju padaczki (w tym lekoopornej) może dojść również w przebiegu innych schorzeń, w których wytwarzane są autoprzeciwciała. W takich przypadkach [...]

U których pacjentów z padaczką podejrzewać autoimmunologiczne zapalenie mózgu?

Podejrzenie autoimmunologicznego zapalenia mózgu u osoby z napadami padaczkowymi łatwiej jest wysunąć, jeśli spełnione są jego kryteria:

Postępowanie w padaczkach o podłożu immunologicznym

Leczenie napadów padaczkowych i padaczki u osób, u których rozpoznano autoimmunologiczne/paranowotworowe zapalenie mózgu, obejmuje farmakoterapię (adekwatną do rodzaju napadów i stosowaną [...]

Podsumowanie

Autoimmunologiczne zapalenie mózgu lub inne choroby o podłożu autoimmunologicznym, w przebiegu których dochodzi do zajęcia OUN, to rzadkie przyczyny napadów padaczkowych. [...]

Do góry