Objawy neurologiczne we wrodzonych zaburzeniach glikozylacji

dr n. med. Patryk Lipiński
prof. dr hab. n. med. Anna Tylki-Szymańska

Klinika Pediatrii, Żywienia i Chorób Metabolicznych, Instytut ,,Pomnik-Centrum Zdrowia Dziecka”, Warszawa

Adres do korespondencji:

dr n. med. Patryk Lipiński

Klinika Pediatrii, Żywienia i Chorób Metabolicznych,

Instytut ,,Pomnik-Centrum Zdrowia Dziecka”

al. Dzieci Polskich 20, 04-730 Warszawa

e-mail: p.lipinski@ipczd.pl

  • Obraz kliniczny we wrodzonych zaburzeniach glikozylacji (CDG) jest różnorodny pod względem klinicznym, biochemicznym i molekularnym
  • Mimo że klinicznie występują objawy ze strony wielu narządów i układów, wspólną cechą większości CDG są zaburzenia neurologiczne o różnej ekspresji, które zostały opisane w artykule

Wrodzone zaburzenia glikozylacji (CDG – congenital disorders of glycosylation) stanowią grupę chorób związanych z defektem glikozylacji białek i lipidów. Glikozylacja jest najczęściej występującą potranslacyjną modyfikacją białek (ponad połowa białek w organizmie jest glikozylowana) mającą kluczowe znaczenie dla wielu procesów biologicznych zachodzących w komórkach. Deficyt fosfomannomutazy 2 (PMM2-CDG) był pierwszą opisaną przez prof. Jaekena w 1980 r. jednostką chorobową; od tamtej pory zidentyfikowano ponad 130 różnych podtypów CDG. Obecna klasyfikacja CDG obejmuje zaburzenia N-glikozylacji, O-glikozylacji, zaburzenia biosyntezy glikosfingolipidów oraz kotwic glikozylofosfatydyloinozytolu, a także zaburzenia dotyczące wielu szlaków glikozylacji.

Obraz kliniczny CDG jest różnorodny pod względem klinicznym, biochemicznym i molekularnym. Klinicznie występują objawy ze strony wielu narządów i układów, wspólną cechą większości CDG są jednak zaburzenia neurologiczne o różnej ekspresji.

Deficyt fosfomannomutazy 2 – najczęstszy i najlepiej zdefiniowany podtyp CDG

Fosfomannomutaza 2 (PMM2) jest enzymem konwertującym mannozo-6-fosforan do mannozo-1-fosforanu, co stanowi 2 etap reakcji na szlaku N-glikozylacji.

Objawy PMM2-CDG są zauważalne od urodzenia i obejmują: hipotonię mięśniową, opóźnienie rozwoju psychoruchowego, zeza, charakterystyczne (dla tej jednostki) wklęsłe brodawki sutkowe i nieprawidłowe rozmieszczenie tkanki tłuszczowej (poduszeczki tłuszczowe), cechy dysmorfii twarzy w postaci wydatnego czoła i żuchwy, cienkiej górnej wargi i dużych uszu. Często stwierdza się nabyte małogłowie.

Nieimmunologiczny obrzęk płodu stanowi najczęstszy objaw prenatalny PMM2-CDG.

Charakterystyczną dla PMM2-CDG (a także dla SRD5A3-CDG) cechą jest hipotrofia robaka i półkul móżdżku, mająca swój początek już w okresie prenatalnym, obejmująca utratę komórek Purkinjego i komórek ziarnistych. Objawy zespołu móżdżkowego są typowe i obejmują: ataksję, nieprawidłowe ruchy gałek ocznych (w tym oczopląs), hipotonię, opóźniony rozwój ruchowy. Ataksja móżdżkowa ma charakter niepostępujący, z czasem niepełnosprawność ruchowa może się jednak nasilać.

Nawet do 30% pacjentów z deficytem PMM2 ma padaczkę. Najczęściej opisywane zaburzenia obejmują uogólnione drgawki toniczno-kloniczne, które zwykle dobrze odpowiadają na leczenie farmakologiczne. Często zgłaszane są epizody udaropodobne (w około po...

Pełna wersja artykułu omawia następujące zagadnienia:

Deficyt fosfomannomutazy 2 – najczęstszy i najlepiej zdefiniowany podtyp CDG

Fosfomannomutaza 2 (PMM2) jest enzymem konwertującym mannozo-6-fosforan do mannozo-1-fosforanu, co stanowi 2 etap reakcji na szlaku N-glikozylacji.

ALG6-CDG jako drugie najczęstsze zaburzenie N-glikozylacji

Drugim najczęstszym zaburzeniem N-glikozylacji białek jest ALG6-CDG; dotychczas opisano ponad 50 pacjentów z tym schorzeniem. W obrazie klinicznym dominują objawy neurologiczne, [...]

ALG1-CDG

W obrazie klinicznym ALG1-CDG dominują objawy neurologiczne podobne do objawów w PMM2-CDG i ALG6-CDG. Najczęstsze objawy obejmują: opóźnienie rozwoju psychoruchowego, hipotonię [...]

Ataksja móżdżkowa – charakterystyczna dla PMM2-CDG i SRD5A3-CDG

Hipoplazja/atrofia móżdżku (i związana z nią ataksja móżdżkowa) stanowi charakterystyczną cechę także dla SRD5A3-CDG, czyli deficytu steroido-5α-reduktazy 3, enzymu konwertującego poliprenol [...]

Padaczka

Zaburzenia napadowe opisywane są w większości podtypów CDG, często bez dokładnego opisu semiologii czy wzorców EEG. Patofizjologia padaczki w CDG jest [...]

Nieimmunologiczny obrzęk płodu

Wrodzone wady metabolizmu, najczęściej w przebiegu lizosomalnych chorób spichrzeniowych, odpowiadają za 15-30% wszystkich przypadków nieimmunologicznego obrzęku płodu. Spośród CDG nieimmunologiczny obrzęk [...]

Dystroglikanopatie

O-mannozylacja w komórkach ssaków ograniczona jest do niewielkiej liczby glikoprotein, przede wszystkim mózgu, nerwów i mięśni szkieletowych. Zaburzenia O-mannozylacji α-dystroglikanu określa [...]

Zaburzenia syntezy kotwic glikozylofosfatydyloinozytolu

Glikozylofosfatydyloinozytol (GPI) jest glikolipidowym białkiem, swego rodzaju kotwicą, za pomocą której z błoną komórkową związane są różne białka powierzchniowe. Białka te [...]

Charakterystyczne cechy (objawy) niektórych podtypów CDG

Niektóre CDG mają charakterystyczne cechy (objawy), które mogą ułatwić ich rozpoznanie. Należą do nich:

Diagnostyka biochemiczna i molekularna CDG

Metodą z wyboru stanowiącą złoty standard w diagnostyce CDG jest badanie profilu izoform transferyny (Tf) za pomocą izoelektroogniskowania. Badanie to jest [...]

Leczenie

W zdecydowanej większości CDG nie ma możliwości leczenia przyczynowego, możliwe jest jedynie leczenie objawowe. Tylko w przypadku kilku zaburzeń można zastosować [...]

Do góry