Zespół mitochondrialnej encefalomiopatii z kwasicą mleczanową i epizodami udaropodobnymi (MELAS – mitochondrial encephalomyopathy lactic acidosis and stroke-like episodes) jest genetycznie uwarunkowaną chorobą związaną z punktową mutacją w mitochondrialnym DNA (mtDNA)^1,2. Jest to jedna z najczęstszych chorób mitochondrialnych, której dziedziczenie odbywa się w linii matczynej. Oznacza to, że jedynie kobiety przekazują zmutowany gen wszystkim swoim dzieciom, ale objawy choroby mogą rozwinąć się zarówno u kobiet, jak i u mężczyzn. Żadne z dzieci chorego syna nie odziedziczy mutacji^3,4. Najczęstsza mutacja, stwierdzana u ok. 80% chorych, dotyczy genu MT-TL1 kodującego tRNA dla leucyny: A3243G. W ostatnich latach zidentyfikowano inne mutacje mtDNA związane z zespołem MELAS: T3271C, A3252G, T3291C, G3959A, T10158C2. Sklasyfikowano ponadto kilkanaście innych genów mogących mieć związek z występowaniem tej choroby: MT-ND5, MT-TC, MT-TQ, MT-CO1, MT-CO2, MT-ND1, MT-ND3, MT-CYB⁵.

Mitochondria są unikalnymi składowymi wszystkich komórek jądrzastych i głównym miejscem produkcji energii chemicznej, biorą jednak także udział w wielu kluczowych przemianach biochemicznych⁶. Mutacje mtDNA prowadzą do upośledzania translacji mitochondrialnej i nieprawidłowej syntezy białkowych podjednostek łańcucha oddechowego, najczęściej kompleksu I (reduktazy NADH), rzadziej IV (oksydazy cytochromu C), czego skutkami są: stres oksydacyjny, niewydajna fosforylacja i niedobór trójfosforanu adenozyny (ATP)^6,7. W wyniku tych procesów pojawiają się niedobory energii w narządach o wysokim zapotrzebowaniu energetycznym, takich jak układ nerwowy i mięśnie^2,3. Niedobór energii może również stymulować proliferację mitochondriów w mięśniach gładkich i komórkach śródbłonka małych naczyń krwionośnych, prowadząc do rozwoju angiopatii mitochondrialnej i upośledzenia perfuzji krwi w mikrokrążeniu różnych narządów¹.

Częstość występowania zespołu MELAS szacuje się na 60:100 0008. Mniej niż 10% pacjentów z genetycznie potwierdzonym zespołem MELAS jest zdiagnozowanych przed 1 rokiem życia, 60-80% – w wieku 15 lat. W piśmiennictwie pojawiają się rzadkie opisy pac...