Czas obserwacji wstępnej liczony od chwili stwierdzenia podstawowej arefleksji pniowej, niezależnie od rodzaju uszkodzenia mózgu, powinien wynosić co najmniej:

• u noworodków – 48 godzin
• u pozostałych dzieci – 24 godziny.

U dzieci 2 serie analiz stwierdzeń i wykluczeń oraz 2 serie badań klinicznych powinny być wykonane po upływie okresu obserwacji wstępnej w odstępach czasowych wynoszących co najmniej:

• u noworodków – 24 godziny, niezależnie od rodzaju uszkodzenia mózgu
• u dzieci od 29 d.ż.:
  • 24 godziny, niezależnie od typu uszkodzenia mózgu, jeżeli nie będzie wykonane badanie instrumentalne
  • 3 godziny, jeżeli zostanie wykonane badanie instrumentalne.

Dodatkowe badania instrumentalne mogą być przeprowadzone z tych samych wskazań co u dorosłych, z ograniczeniem w postaci braku wytycznych do wykonania badania przepływu mózgowego metodą dopplera u dzieci z niezarośniętymi ciemiączkami oraz do wykonania angiografii i perfuzji tomografii komputerowej u dzieci przed ukończeniem 12 r.ż.

Czy istnieje obowiązek kontaktu z rodziną przed pobraniem tkanek lub narządów?

Według obowiązującego w Polsce prawa każdy zmarły może być uważany za potencjalnego dawcę tkanek i narządów, jeśli za życia nie wyraził co do tego sprzeciwu.

Lekarze sprawujący opiekę nad pacjentem do momentu jego zgonu informują zazwyczaj rodzinę o śmierci i zamiarze pobrania tkanek lub narządów do przeszczepienia. Zadają pytanie, czy zmarły za życia nie wyraził sprzeciwu ustnie w obecności świadków. Niemniej lekarze nie muszą prosić rodziny o wyrażenie zgody na pobranie tkanek ani narządów.

Gdy pacjent zostawił pisemny zapis dotyczący woli pobrania tkanek czy narządów po jego śmierci, lekarze mają wręcz obowiązek respektować jego decyzję i jeśli tylko jest to możliwe pod kątem medycznym – zrealizować ją. Rola bliskich sprowadza się w takiej sytuacji wyłącznie do potwierdzenia woli zmarłego odnośnie do pobrania tkanek lub narządów, oczywiście jeśli była ona im w ogóle znana.

Weryfikacja woli zmarłego – ustalenie braku sprzeciwu

Zgodnie z ustawą z 1 lipca 2005 r.³ pobrania komórek, tkanek lub narządów ze zwłok ludzkich w celu ich zastosowania u ludzi można dokonać, jeżeli osoba zmarła nie wyraziła za życia sprzeciwu. Centralny Rejestr Sprzeciwów (CRS) jest prowadzony przez Centrum Organizacyjno-Koordynacyjne do spraw Transplantacji „Poltransplant”.

Sprzeciw wyraża się w formie:

• wpisu w Centralnym Rejestrze Sprzeciwów dotyczącego pobrania komórek, tkanek i narządów ze zwłok ludzkich
• oświadczenia pisemnego opatrzonego własnoręcznym podpisem
• oświadczenia ustnego złożonego w obecności co najmniej 2 świadków, pisemnie przez nich potwierdzonego.

Sprzeciw do CRS należy przesłać na adres: Centrum Organizacyjno-Koordynacyjne ds. Transplantacji „Poltransplant”, Al. Jerozolimskie 87, 02-001 Warszawa. Formularz zgłoszenia sprzeciwu można pobrać ze strony CRS. Po dokonaniu wpisu osoba zgłaszająca otrzyma listem poleconym potwierdzenie. Sprzeciw jest skuteczny od daty wpisu do rejestru – data będzie uwidoczniona na potwierdzeniu rejestracji.

W przypadku małoletniego lub innej osoby, która nie ma pełnej zdolności do czynności prawnych, sprzeciw może wyrazić za życia przedstawiciel ustawowy tej osoby. W przypadku małoletniego >16 lat sprzeciw może wyrazić również on sam, a także samodzielnie zmienić wpis swoich opiekunów prawnych o sprzeciwie w CRS. O takiej możliwości zostanie poinformowany listem poleconym z CRS po ukończeniu 16 r.ż. i następnie po osiągnięciu 18 lat.

Osoba wyrażająca zgodę na oddanie po śmierci swoich tkanek i narządów do przeszczepienia dla ratowania życia i przywracania zdrowia chorym ludziom może także nosić przy sobie własnoręcznie podpisane oświadczenie woli. Taka forma ma charakter informacyjny, co oznacza, że nie zwalnia lekarza mającego zamiar pobrać narządy ze sprawdzenia w CRS, czy osoba ta nie wyraziła sprzeciwu za życia.

Informacji o tym, czy sprzeciw danej osoby jest umieszczony w CRS, udziela się niezwłocznie po otrzymaniu zapytania od lekarza zamierzającego dokonać pobrania lub od osoby przez niego upoważnionej.

Lekarz pobierający ze zwłok ludzkich tkanki lub narządy po zakończeniu swoich działań obowiązany jest nadać zwłokom należyty wygląd.

Wyłączenia lekarzy

W postępowaniu obejmującym pobieranie i przeszczepianie tkanek lub narządów od osoby zmarłej nie mogą brać udziału lekarze, którzy: