Pozagałkowe zapalenie nerwu wzrokowego (ON) może poprzedzać wystąpienie stwardnienia rozsianego (SM). Przeprowadzenie wśród pacjentów z ON diagnostyki w kierunku SM pozwala na wczesne rozpoznanie tej choroby i rozpoczęcie leczenia.

Pozagałkowe zapalenie nerwu wzrokowego (ON – optic neuritis) wydaje się wprawdzie schorzeniem czysto okulistycznym, może jednak należeć do obrazu klinicznego innych jednostek chorobowych niebędących domeną okulistyki.

Pozagałkowe zapalenie nerwu wzrokowego może występować w przebiegu takich chorób, jak sarkoidoza, zapalenie nerwów wzrokowych i rdzenia kręgowego (choroba Devica), toczeń układowy, choroba Sjögrena, niedobór witaminy B₁₂, przewlekłe nawracające zapalenie nerwów wzrokowych, a także wiele chorób zapalnych i infekcyjnych.¹ Pozagałkowe zapalenie nerwu wzrokowego może być także pierwszym objawem stwardnienia rozsianego (SM – sclerosis multiplex).² W ciągu 10 lat SM występuje u około 38% chorych po przebytym ON, a po 12 latach u 40%.³ U ponad 50% chorych na SM pozagałkowe zapalenie nerwu wzrokowego może wystąpić już w przebiegu choroby jako kolejny rzut SM.⁴ Istnieje także grupa pacjentów po przebytym ON, u których nie wystąpią nowe objawy kliniczne pozwalające na rozpoznanie SM. Pacjentów po przebytym pozagałkowym zapaleniu nerwu wzrokowego zalicza się do grupy chorych z tzw. izolowanym objawem neurologicznym (CIS – clinically isolated syndrome). Opierając się jedynie na obrazie klinicznym ON, trudno jednak przewidzieć, czy u chorego wystąpią objawy SM czy nie.

Czynniki ryzyka

Wyniki wielu przeprowadzonych badań wykazały istnienie czynników zwiększających ryzyko zachorowania na SM po przebytym ON. Są to m.in. płeć żeńska, obrzęk tarczy nerwu wzrokowego w oku z ON, a także obecność prążków oligoklonalnych immunoglobulin w badaniu płynu mózgowo-rdzeniowego.^3,5,6

Bardzo ważnym parametrem w ocenie ryzyka wystąpienia SM jest u chorych z ON uwidocznienie zmian ogniskowych w badaniu rezonansu magnetycznego (MR). W ciągu 10 lat po wystąpieniu ON ryzyko pojawienia się SM u chorych z takimi zmianami wyniosło 56%, podczas gdy u chorych z prawidłowym obrazem MR było ono zdecydowanie mniejsze i wyniosło jedynie 22%.³ Znaczącą rolę odgrywa również liczba i lokalizacja zmian obserwowanych w badaniu MR. Im więcej zmian położonych przykomorowo i wzmacniających się po podaniu środka kontrastowego, tym większe ryzyko wystąpienia SM po ON.⁷

Ogólne zasady postępowania

Zagadnienie profesjonalnej i długoterminowej opieki nad pacjentami po przebytym ON jest dyskutowane przez okulistów i neurologów od wielu lat. Nabrało ono szczególnego znaczenia po opublikowaniu wyników badań klinicznych (BENEFIT, CHAMPS, ETOMS), ...