W chorobach układu krwiotwórczego często występują objawy okulistyczne. Niekiedy pojawiają się jako pierwsze. Retinopatia o niewyjaśnionej etiologii oraz zapalenia błony naczyniowej niereagujące na leczenie standardowe zawsze wymagają wykluczenia choroby hematologicznej, zwłaszcza u osób w podeszłym wieku.

Choroby hematologiczne to zróżnicowana grupa schorzeń obejmująca patologie szpiku kostnego, węzłów chłonnych i krwi obwodowej. Nawet 90% pacjentów z chorobą układu krwiotwórczego może mieć objawy oczne, które mogą być pierwszym objawem schorzenia ogólnego. Jest to poważny problem diagnostyczny. Bardzo istotny jest również fakt, że objawy występujące w narządzie wzroku niejednokrotnie mogą imitować stan zapalny i pod postacią tzw. zespołu maskującego opóźniać ustalenie prawidłowego rozpoznania i wdrożenie odpowiedniego leczenia.

Najczęściej objawy okulistyczne obserwuje się u pacjentów z białaczką, chłoniakami nieziarniczymi, niedokrwistością. Często mogą one być pierwszymi symptomami choroby, czy też wynikiem rozprzestrzeniania się uogólnionego procesu chorobowego.

Niedokrwistości

Niedokrwistość jest jedną z częstszych chorób hematologicznych. Podstawową patologią jest obniżone stężenie hemoglobiny we krwi.

Przyczyny zmniejszenia stężenia hemoglobiny można podzielić na trzy podstawowe grupy:

• upośledzenie wytwarzania krwinek czerwonych – ma to miejsce w niedokrwistościach niedoborowych, np. z niedoboru żelaza lub witaminy B₁₂, oraz w przypadku niedokrwistości aplastycznej
• zwiększony rozpad istniejących erytrocytów wynikający z ich nieprawidłowej budowy – niedokrwistości hemolityczne
• utrata erytrocytów na skutek krwawienia.¹
  
  

Najczęstszą postacią jest niedokrwistość z niedoboru żelaza wywołująca stosunkowo niewielkie objawy ze strony układu wzrokowego. Najczęściej obserwujemy bladość spojówek oraz siatkówki, mniej wysycone naczynia krwionośne na dnie oka (ryc. 1).

Retinopatia raczej nie występuje w tej postaci niedokrwistości. Pojawia się ona natomiast częściej u chorych z współistniejącą trombocytopenią oraz przy dość znacznie obniżonym stężeniu hemoglobiny. Najczęściej obserwować ją można u chorych z niedokrwistością aplastyczną, gdy dochodzi do supresji szpiku kostnego, np. na skutek zażywanych leków. Podczas badania oftalmoskopowego widoczne są na dnie oka liczne krwotoczki śród- i przedsiatkówkowe, kłębki waty, wysięki twarde oraz wzmożona krętość i poszerzenie naczyń żylnych. Charakterystycznym objawem są tzw. plamy Rotha. Są to krwotoki śródsiatkówkowe z jasnym centrum, które powstaje na skutek lokalnego niedotlenienia siatkówki lub z powodu wystąpienia zatoru płytkowego w obrębie krwotoku (ryc. 2).